437
گزيده دانشنامه امام حسين عليه السلام

4

جامعه شناسى كوفه

در ارزيابى سفر امام حسين عليه السلام به كوفه و نهضت كوفيان ، افزون بر آنچه گذشت ، جامعه شناسى كوفه را نيز بايد بررسى كرد . كوفه آن روزگار، از زواياى گوناگون ، قابل ارزيابى است؛ چرا كه شهرى متنوّع و چند گونه بوده است :

1 . جامعه كوفه از نظر نژادى ۱

جامعه كوفه را از نظر نژادى ، مى توان به دو بخش عرب و غيرعرب، تقسيم كرد . بيشتر مردم عربِ ساكن كوفه ، قبايلى بودند كه با آغاز فتوحات اسلامى در ايران ، از شبه جزيره عربستان، به قصد شركت در جنگ ، به سمت عراق، كوچ كردند و سرانجام، پس از پايان فتوحات ، در كوفه و بصره، مسكن گزيدند .
بخش ديگرى از عرب هاى ساكن كوفه را قبايلى مانند بنى تَغلِب تشكيل مى دادند كه پيش از اسلام ، در عراق، سكونت گزيده بودند و پيوسته با ايرانيان در جنگ بودند . اينان، با آغاز فتوحات اسلامى ، به مسلمانان پيوستند و آنها را در فتوحات ، يارى دادند . سپس بخشى از آنها در شهرهاى تازه تأسيس اسلامى ، سُكنا يافتند .
مردمان غير عرب كوفه ـ كه اندكى از جمعيّت آن را تشكيل مى دادند ـ ، شامل گروه هايى همچون مَوالى ، ۲ سُريانى ها ۳ و نَبْطى ها ۴ بودند .

1.ر.ك: حياة الإمام الحسين عليه السلام ، قَرَشى : ج ۲ ص ۴۳۳ .

2.منظور از مَوالى ، مسلمانان غير عرب (مانند : ايرانيان ، رومى ها و تركان) هستند (تاريخ تمدّن اسلامى ، جرجى زيدان : ص ۶۸۶) .

3.سُريانى ها ، كسانى بودند كه به زبانى سريانى سخن مى گفتند . آنان، امروزه مسيحى اند و در سوريه و شمال بين النهرين زندگى مى كنند (المنجد : ص ۳۵۴ «السُّريان») .

4.نَبْطى ها ، طايفه اى از عرب بودند كه داخل عجم ها و روميان شده بودند و نسبشان با آنان درآميخته بود و فرهنگ و زبانشان را از دست داده بودند (مجمع البحرين : ج ۳ ص ۱۷۴۶) .


گزيده دانشنامه امام حسين عليه السلام
436

ديگرى داشت كه يك روز، فضاى عمومى آن در جهت خواستِ امام حسين عليه السلام بود و روز ديگر، در جهت خواست يزيد؟ و آيا اين رويكردِ مردم كوفه را مى توان به حساب شيعيان گذاشت؟
براى پاسخ دادن به اين پرسش ها ، جامعه شناسى و روان شناسى مردم كوفه و شناخت نظام ادارى و اقتصادى حاكم بر اين شهر ، ضرورى است . در بخش هاى آينده ، به تبيين اين مسائل خواهيم پرداخت و پس از آن ، مهم ترين عوامل شكست نهضت كوفه را بررسى خواهيم كرد .

  • نام منبع :
    گزيده دانشنامه امام حسين عليه السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    با همکاری: طباطبایی نژاد، سید محمود ؛ سید طبایی، سید روح الله ؛ تلخیص : خوش نصیب، مرتضی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389 ش
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 281990
صفحه از 1036
پرینت  ارسال به