رجال النجاشی

یکی از چهار کتاب اصلی رجال که به دلیل اعتبار آن، از دیرباز مورد مراجعه و استناد بوده است.

این کتاب، یکی از چهار کتاب اصلی علم رجال است و به دلیل اعتبار آن، از دیرباز، مورد مراجعه و استناد بوده است.

نام اصلی کتاب، فهرست أسماء مصنّفی الشیعة است؛ امّا به رجال النجاشی مشهور شده است.

مؤلّف در مقدمه مختصر خود، انگیزه اش از تألیف این کتاب را کلام سید مرتضی (مشهور به علم الهدی) بیان داشته که گفته است: مخالفان ما اظهار می دارند که شما صاحب بزرگان و تألیفاتی نیستید. به همین دلیل، مؤلّف این کتاب را در بیان فهرست اسامی مؤلّفان شیعه و غیر شیعه که در مورد شیعه کتاب نوشته اند، بر اساس ترتیب حروف الفبا، در دو جزء تنظیم نموده است. جزء اوّل، از حرف «الف» تا «ظ»، و جزء دوم، از حرف «عین» تا «ی» ادامه می یابد و به ذکر کنیه اشخاصی که به کنیه مشهورند، خاتمه می یابد.

شایان ذکر است که مؤلّف، قبل از شروع حرف «الف»، شرح حال شش نفر از مؤلّفانی را که در صدر اسلام می زیسته اند، به طور مستقل آورده است. در شرح حال مؤلّفان، نام، کنیه، لقب، نسب، قبیله، محلّ تولد و سکونت، خاندان، طبقه، تاریخ حیات، مذهب، توثیق یا تضعیف، مدح یا ذم، تعداد احادیث و فهرست تألیف ها مشخّص شده است.

در بیان طبقه مؤلّفان، نجاشی به منظور شناخت مؤلّف و تمیز وی از دیگران، امام یا امامان و راویان مهمّی را که از آنها روایت دارند، مشخّص نموده است.

محقّق تهرانی در الذریعة (ج ۱۶، ص ۳۷۶، ش ۱۷۴۶) این کتاب را با عنوان فهرست أسماء مصنّفی الشیعة ومصنّفاتهم و ابن حجر عسقلانی در لسان المیزان، با عنوان رجال الشیعة فهرست نموده اند.

چاپ های دیگر این کتاب عبارت اند از:

۱ ـ الرجال، تهران: مرکز نشر کتاب، ۳۶۰ ص، رقعی.

۲ ـ رجال النجاشی، تحقیق و مقدّمه: محمّد هادی یوسفی غروی، سنگی، رقعی.

۳ ـ بمبئی: ۱۳۱۷ ق، سنگی.

۴ ـ تحقیق: محمّد جواد نایینی، مقدّمه: جعفر سبحانی، بیروت: دارالأضواء، ۱۴۰۸ ق، ۲ ج.

حاشیه هایی که بر کتاب رجال النجاشی نوشته شده عبارت اند از:

حاشیه محمّد بن حسین حارثی عاملی (شیخ بهایی) (م ۱۰۳۱ق).

حاشیه امیر نجم الدین (م ق ۱۱)، که با عنوان رجال الأمیر نجم الدین آمده است.

حاشیه عنایة اللّه قهپایی (م ق ۱۱).

حاشیه احمد بن صالح بحرانی قطیفی (م ۱۳۱۵ق).

حاشیه ابو الفضل نوری تهرانی کلانتری (م ۱۳۱۶ق).

حاشیه سید حسین طباطبایی بروجردی (م ۱۳۸۰ق).