امام على علیه السلام فرمود:
شَرُّ النَّاسِ مَنْ لا يَثِقُ بِأَحَدٍ لِسُوءِ ظَنِّهِ وَلا يَثِقُ بِهِ أَحَدٌ لِسُوءِ فِعْلِهِ.
بدترين مردم كسى است كه به خاطر بدگمانى خود، به هيچ كس اطمينان نمىكند، و هيچ كس هم به خاطر بدرفتارى او، به وى اطمينان نمىكند.
غررالحكم ج۴ ص۱۷۸
شرح حدیث
سرمايه اعتماد، برترين دارايى فرد و جامعه است.
افراد بدبين، از اين سرمايه محرومند و چه فقرى بالاتر از اين؟
سوءظن سبب مىشود كه هر سخن، هر كار و هر رفتارى از سوى ديگران را بر بدترين وجهش حمل كنيم و محمل خوب و مثبتى براى آنها نيابيم.
از نگاه فرد بدگمان، همه دروغ مىگويند و ريا مىكنند و صداقت ندارند و در فكر فريباند. پس، به سخن هيچ كس نمىتوان اعتماد كرد و به قول و قرار هيچ كس نمىتوان دل بست.
اين ديدگاه، چه جهنمى براى بدبينان پديد مىآورد!
نتيجه اين سوءظن و بىاعتمادى به همه، آن مىشود كه خود او هم از چشم و دل ديگران مىافتد و ديگران هم به او بىاعتماد و بىاعتقاد مىشوند و اين پيامد، تلختر و دشوارتر از اولى است.
حسن ظن، رفتار ما را با ديگران در بسترى سالم، مطلوب و پراميد قرار مىدهد. ولى سوءظن، اين رفتار را نسنجيده، مغرورانه، خودخواهانه و تحقيرآميز مىسازد و در نتيجه، ديگران را از دست مىدهد.
به ديگران اطمينان نداشتن و مورد اعتماد ديگران نبودن، موجب گسستن همه پيوندهاى اجتماعى و سست شدن رابطهها مىگردد. ريشه آن هم چيزى جز سوءظن نيست.
پس، اين كه مولا، بدبينان را بدترين مردم مىشمارد، با اين عوارض و آفات، امرى روشن است.
بد بين نباشيم، تا به ما با چشم بدبينى ننگرند.
منبع: حکمت های علوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی علیه السلام)، جواد محدثی.
