در جستجوی حُلوانی، مؤلف «نزهة الناظر و تنبیه الخاطر» ‏

نشریه : مطالعات قرآن و حدیث

نویسنده : پديدآورنده : حامد خانی

سال هفتم / شماره پیاپی 13 / صفحه 55-80

چکیده :

کتاب نزهة الناظر و تنبیه الخاطر از جمله‌ آثار روایی کهن شیعی است. عالمان شیعه از دیرباز، در عین توجه به ‏اثر، نسبت به مؤلف آن ابهام داشته‌اند. از نگاه بسیاری، شواهد حیات مؤلف تنها محدود به گزارش‌هایی بوده که ‏در میانه مطالب اثر وجود داشته است. حتی نام او نیز در نسخه‌های مختلف، به اشکال متنوع تصحیف شده و ‏بدین سان، امکان اعتماد به همان اندک داده‌ها درباره‌ وی از این عالمان سلب گردیده است.‏
این عالمان طیّ چند سده برای شناخت مؤلف و تحلیل آثار منتسب به او تلاش کرده، و در گذر زمان، به ‏موفقیت‌هایی نایل شده‌اند. ایشان بر پایه‌ شواهد مندرج در متن اثر و خارج از آن، فرضیاتی چند را آزموده، و ‏برای جستن شواهد جدید نیز کوشیده‌اند. ‏
در این مقاله تلاش می‌شود تا تحول شناخت‌های مختلف از مؤلف نزهة الناظر و اسباب و علل این تحول کاویده ‏شده و در نهایت با تحلیل اندک شواهد بازمانده، تصویر بهتری از حیات و اندیشه و جایگاه اجتماعی وی، و در ‏عین حال، درکی دقیق‌تر از یک مجموعه‌ روایی کهن شیعی و مؤلف آن حاصل گردد. بازشناسی این اثر و مؤلفش ‏از این حیث مهم است که راهی فراروی شناخت بهتر جریان‌های فرهنگی و فکری جامعه‌ شیعیان بغداد در ‏سده‌ پنجم هجری می‌گشاید.‏

کلیدواژه‌های مقاله :حُلوانی؛ نزهة الناظر؛ خصائص الائمه (ع)؛ سد آبادی؛ لوامع السقیفه؛ آثار کهن ‏شیعه