265
مباني شناخت

آينه عقل را شفاف و صيقلى مى كند و بيمارى هوس را درمان و ديده عقل را بينا مى سازد .
اين دارو از داروى موعظه بسيار قوى تر و مؤثرتر است . زدودن زنگارهاى عقل با موعظه ، همانند پاكسازى آينه با آب است ، و زدودن زنگارهاى عقل با بلا همانند پاكسازى شمشير با آتش است . آرى زنگارهاى بسيار را جز با آتش نمى توان زدود . بسيار ديده شده است كه كسانى كه با موعظه و ارشاد و پند و اندرز قابل اصلاح نبوده اند وقتى با حادثه تلخى در زندگى مواجه شده اند و در كوران مشكلات قرار گرفته اند و سرشان به سنگ بلا خورده است ، دفعتا حجاب ها از مقابل ديده عقل آنان برخاسته است و از خواب غفلت بيدار شده اند .

فلسفه بلا و مشكلات

اصولاً يكى از رازهاى حوادث تلخ و مصائب و مشكلاتى كه براى انسان پيش مى آيد ، از ديدگاه اسلام ، پاكسازى آينه عقل و بيدار كردن افرادى است كه زمينه بيدارى دارند . در سوره سجده ، در مورد رنجها و دردها و سختى هاى زندگى مى خوانيم :
«وَ لَنُذِيقَنَّهُم مِّنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ .۱
و حتما به آنان از عذاب نزديك تر مى چشانيم پيش از عذاب بزرگ تر ؛ شايد كه باز گردند»
.
مقصود از «عذاب نزديك تر» مصائب و رنج هايى است كه انسان در اين جهان به آنها مبتلا مى شود ، و مقصود از «عذاب بزرگ تر» عذاب آخرت و كيفر مجرمان در جهان پس از مرگ است .

1.سجده : آيه ۲۱ .


مباني شناخت
264

در روايتى از امير مؤمنان عليه السلام نقل شده است كه فرمود :
المَواعِظُ صِقالُ النُّفُوسِ و جَلاءُ القُلُوبِ.۱اندرزها صيقل جان ها و جلاى دل هاست.
همان طور كه آينه با زدوده شدن زنگارش درخشان مى شود و صورت ها را مطابق با واقع آنها نشان مى دهد ، آينه عقل و قلب نيز با زدوده شدن زنگارهاى آن به وسيله موعظه ، پاك و درخشنده مى شود و حقايق هستى را ، آنچنان كه هست ، منعكس مى نمايد .
بسيار بوده اند كسانى كه با موعظه و اندرز ، موانع شناخت از برابر ديده عقل آنان برداشته شده است و پس از رفع اين موانع ، حقيقت را يافته ، راه تكامل خود را شناخته اند . نمونه اين افراد در طول تاريخ بسيار است و در اين بحث اعتقادى ، ذكر اين نمونه ها ضرورتى ندارد .
ولى همان طور كه اشاره شد ، موعظه و ارشاد براى غبارروبى آينه عقل و رفع موانع شناخت ، در صورتى مى تواند مفيد باشد كه غبارها اندك و موانع ، محدود باشد . به عبارت ديگر ، اگر انسان در آغاز هوسرانى و در گام هاى نخستِ انجام كارهاى ناشايسته باشد ، با موعظه و ارشاد قابل اصلاح است؛ ولى اگر غبار هوس و زنگار آينه عقل بسيار باشد ، ديگر با داروى پند و اندرز درمان نمى شود ، بلكه در اين صورت براى پاكسازى اين آينه و شفاف نمودن آن ، داروى قوى ترى لازم است و آن ، داروى بلا و مشكلات است .

آتش بلا و حجاب هاى عقل

آتش بلا و مشكلات و حوداث تلخ ، داروى قوى و مؤثرى است كه با سرعت حجاب ها و موانع شناخت هاى عقلى را مى سوزاند و با از بين بردن اين موانع

1.غرر الحكم : ح ۱۳۵۴ .

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 481339
صفحه از 484
پرینت  ارسال به