27
مباني شناخت

لا تَكونوا إِمَّعَةً ؛ تَقولونَ : إِنْ أحسَنَ النّاسُ أَحسَنّا ، و إِنْ ظَلَموا ظَلَمنا ! ولكِن وَطِّنوا أَنفُسَكُم ، إِنْ أَحسَنَ النّاسُ أَن تُحسِنوا ، و إِنْ أَساؤوا فَلا تَظلِموا .۱ شماها «إِمَّعة» مباشيد كه بگوييد : اگر مردم به ما نيكى كردند ، ما هم نيكى مى كنيم و اگر ستم كردند ، ستم مى كنيم ؛ بلكه خود را چنان بسازيد كه اگر مردمْ خوبى كردند ، شما خوبى كنيد و اگر بدى كردند ، شما ستم مكنيد.
امام صادق عليه السلام نيز در سفارش به يكى از شاگردانش مى فرمايد :
لا تَكونَنَّ إِمَّعَةً ... .هرگز «إِمَّعة» مباش ... .
و در توضيح اين سخن مى فرمايد :
... تَقولُ : أنَا مَعَ النّاسِ و أنَا كَواحِدٍ مِنَ النّاسِ.۲... كه بگويى : من همراه مردم و يكى از آنان هستم.
يعنى از ديگران در مسائل نظرى و علمى ، تقليد منما و در گفتار و رفتار آنان بينديش تا گفتار درست از نادرست و رفتار سالم از غير سالم ، آشكار گردد و چنين بر زبان مران كه من همراه مردم و يكى از آنان هستم و آنچه آنان مى گويند ، من نيز مى گويم و آنچه آنان انجام مى دهند ، من نيز انجام مى دهم .
در روايتى ديگر ، امام كاظم عليه السلام به يكى از ياران خود به نام فضل بن يونس فرموده است :
أبلِغ خَيراً و قُل خَيراً وَ لاَ تكن إِمَّعَةً .خير برسان و خير بر زبان جارى كن و «إِمَّعة» مباش.
فضل بن يونس مى پرسد : «إِمَّعة» چيست؟
امام عليه السلام مى فرمايد :

1.سنن الترمذى : ج ۴ ص ۳۶۴ ح ۲۰۰۷ .

2.معانى الأخبار : ص ۲۶۶ ح ۱ .


مباني شناخت
26

اين روايت ها سفارشى است به مردم كه درباره عقايد خود ، عالِم و يا جوينده باشند و مقلِّد نباشند و اين ، بدان معناست كه انسان بايد يا از درستى عقايد خود مطمئن باشد و يا در حال تحقيق و جستجو براى علم و معرفت باشد و سزاوار نيست از ديگران تبعيت كند و در باورها ، بدون تحقيق به تقليد بپردازد .
از امام على عليه السلام در ضمن روايتى ، اَشعارى گزارش شده كه بخشى از آن را مى آوريم :

إذا المشكلاتُ تصدَّينَ لىكشفتُ حقائقَها بالنظَرْ
و لستُ بإمَّعةٍ فى الرجاليُسائِلُ هذا وذا ، ما الخبَرْ
و لكنّنى مذرب الأصغريناُبيِّن۱مَعْ ما مضَى ما غَبَر .۲
هر گاه مشكلات به من روى آورندبا تفكّر و نظر ، پرده از حقايق آنها بر مى دارم.
و مانند مردانِ اِمَّعه نيستم كهاز اين و آن بپرسم : «چه خبر؟».
من بر زبانم لجام مى زنمو در پرتوِ گذشته ، حقايق را آشكار مى سازم.
بر اين اساس ، پيروان راستين پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام ، كسانى هستند كه در مسائل نظرى و اعتقادى ، صاحب نظر و داراى رأى اند و هرگز از اين و آن ، تقليد نمى كنند و از اين كه به جدايى از جامعه متّهم شوند ، هراسى ندارند . آنان هيچ عقيده و رأيى را نمى پذيرند ، مگر اين كه با تحقيق ثابت شود كه حق است ، گرچه همه مردم بر خلاف آن اجماع كنند ، و نيز راهى را نمى پيمايند ، مگر به يقين برسند كه راهِ راست است ، و بر كارى اقدام نمى كنند ، مگر اين كه با تأمّل و تحقيق ، روشن شود كه رفتارى منطقى ، مفيد و عقل پذير است .
در حديثى ديگر از پيامبر صلى الله عليه و آله چنين آمده است :

1.در برخى نسخه ها به جاى كلمه «اُبيِّن» ، «أَقيسُ» به معناى «مى سنجم» آمده است .

2.جامع بيان العلم و فضله : ج ۲ ص ۱۱۳ ؛ الأمالى ، طوسى : ص ۵۱۴ ح ۱۱۲۵ .

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 481455
صفحه از 484
پرینت  ارسال به