309
مباني شناخت

يعنى انسان در خوردن و آشاميدن ، كيفا و كمّا ، بايد اعتدال را رعايت كند و اگر از مرز اعتدال خارج شد اسرافكار محسوب مى شود و از مدار مهر و محبّت الهى بيرون مى رود .
همچنين كارهاى ناشايسته انسان ، از ديدگاه قرآن ، اسراف و خروج از مرز اعتدال و تجاوز به حقوق خويش است . با اين وصف ، قرآن توصيه مى كند آنان كه در حق خود اسراف كرده اند ، نبايد از عنايت و رحمت خداوند ، نااميد شوند ، كه اگر توبه كنند ، مورد عفو و آمرزش خداوند قرار خواهند گرفت :
«قُلْ يَـعِبَادِىَ الَّذِينَ أَسْرَفُواْ عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُواْ مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا .۱
بگو : اى بندگان من كه بر خود اسراف كرده ايد : از رحمت خدا نوميد نباشيد كه خداوند همه گناهان را مى آمرزد»
.
برترى جويى نيز از ديدگاه قرآن ، اسراف و خروج از مرز عدالت اجتماعى و تجاوز به حقوق مردم است . لذا فرعون در قرآن كريم به عنوان يكى از مسرفان مطرح شده است :
«وَ إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعَالٍ فِى الْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ .۲
و به راستى كه فرعون در جامعه سخت برترى جويى مى كرد و او قطعا از اسرافكاران بود»
.

اسراف در حديث

در احاديث اسلامى نيز مانند قرآن ، كلمه اسراف در معناى لغوى آن ، يعنى خروج از مرز اعتدال ، به كار رفته است . پيامبر اسلام فرموده است :

1.. زمر : آيه ۵۳ .

2.. يونس : آيه ۸۳ .


مباني شناخت
308

هست ، ولى هر ظلمى اسراف نيست ؛ زيرا همان طور كه قبلاً توضيح داديم ، ظلم عبارت است از رعايت نكردن جايگاه واقعى امور ، و اين معنى اعمّ از اسراف است كه تجاوز از حد در كارهاست .
كسى كه بيش از اندازه مى خورد ، هم مُسرف است و هم ظالم . مسرف است چون در خوردن غذا از حدّ لازم تجاوز كرده ، و ظالم است چون جايگاه واقعى خوردن غذا در نظام آفرينش را رعايت نكرده و لا اقلّ به جسم خود ستم نموده است .
و امّا كسى كه كمتر از حدّ ضرورى غذا مى خورد ، او ظالم است ، ولى مسرف نيست . او به خود ظلم كرده ، ولى از حد تجاوز ننموده است ، بلكه ظالم بودن او بدان جهت است كه به اندازه اى كه براى بدن او ضرورت دارد ، غذا نخورده و به جسم خود زيان وارد كرده است .

اسراف در قرآن

در قرآن كريم كلمه اسراف در معناى لغوى آن به كار رفته است . از ديدگاه قرآن ، هر كارى كه خارج از مرز اعتدال انجام شود ، اسراف و انجام دهنده آن مسرف است . لذا قرآن ، فردِ پرخور و شكمباره را مسرف مى نامد ، گناهكار را مسرف مى خواند و مستبدّ برترى جو و مستكبر را هم مسرف مى داند ؛ چه ، اوّلى در مورد جسم خود ، دومى در مورد جان خود و سومى در مورد جامعه خود از مرز اعتدال خارج شده است .
قرآن به مردم توصيه مى كند كه :
«كُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلَا تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ .۱
بخوريد و بياشاميد ، ولى اسراف نكنيد كه او اسرافكاران را دوست ندارد»
.

1.. اعراف : آيه ۳۱ .

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 480352
صفحه از 484
پرینت  ارسال به