روش‌شناسی و بسترشناسی فكری نظريات متكلمان شيعی مكتب بغداد (قرن چهارم و پنجم) در مسئلۀ امامت

نشریه : معرفت کلامی

نویسنده : پديدآورنده : محمد حسین فاریاب

سال هفتم / شماره پیاپی 17 / صفحه 125-147

چکیده :

روش‌شناسی و بسترشناسی يک نظريه، از مهم‌ترين مسائلی است که نقش مهمی در تحليل و شناخت چرايی صدور آن نظريه دارد. متکلمان شيعی مکتب بغداد در قرن چهارم و پنجم هجری، از بزرگ‌ترين متکلمان اماميه در طول تاريخ به‌شمار می آيند. با اين حال، روايات امامان معصوم عليه السلام، که از منابع اصيل تفکر دينی به‌شمار می آيند، حضور کم رنگي در کتاب‌های کلامی ايشان دارند. هدف از نگارش اين مقاله، ابتدا روش‌شناسی فکری اين متکلمان، و سپس تحليل چرايی تکيۀ فراوان ايشان بر عقل در براهين و نظريات کلامی مربوط به مسئلۀ امامت با توجه به بستر فرهنگی شهر بغداد در آن دوران است. بر اساس مهم‌ترين يافته‌های اين نوشتار، نگاه سخت‌گيرانۀ متکلمان بغداد به احاديث و نيز تنوع مکاتب گوناگون کلامی و نيز تعصبات مذهبی و درگيری های شديد فرقه‌ای در بغداد، از مهم‌ترين عواملی است که مانع از استفادۀ لازم متکلمان شيعی از روايات در آن دوران شده است.

کلیدواژه‌های مقاله :روش‌شناسی، بسترشناسی، بغداد، متکلمان، امامت