مناظره امام رضا و ابوقُرّه‏

مناظره امام رضا و ابوقُرّه‏

شخصى به نام «ابوقُرّه » خدمت امام رضا عليه السلام رسيد و مسائل مختلفى را مورد گفتگو قرار داد ، تا اين‏كه بحث به توحيد، منتهى شد .

شخصى به نام «ابوقُرّه » خدمت امام رضا عليه السلام رسيد و مسائل مختلفى را مورد گفتگو قرار داد ، تا اين‏كه بحث به توحيد ، منتهى شد .

مكان خدا؟

ابوقره : خدا كجاست ؟

امام عليه السلام : «كجا» ، مكان است و اين نوع سؤال، سؤال حاضر از غايب است ، مانند اين‏كه وقتى وارد خانه دوست خود مى‌‏شوى و او را در خانه نمى‌‏بينى، مى‌‏گويى : «دوست من كجاست ؟ » ؛ ولى خداوند متعال غايب نيست، كسى بر او وارد نمى‏‌شود، در هر مكانى وجود دارد، و مدبّر جهان و سازنده و نگهدارنده آسمان‏ها و زمين است‏ .

ابوقره : آيا او بالاى آسمان نيست؟

امام عليه السلام : او خداست در آسمانها و در زمين . او كسى است كه در آسمان ، خداست و در زمين ، خداست . او كسى است كه شما را در رحِم مادران ، صورت‏‌بندى مى‌‏كند . او با شماست ، هر جا كه باشيد .

ابوقره : اگر خداوند همه جا هست ، پس چرا شما به هنگام دعا دست‏ها را به طرف آسمان ، بلند مى‏‌كنيد ؟

حكمت بلند كردن دست‏ها در دعا

امام عليه السلام : خداوند بر اساس حكمت خويش ، عبادت‏هاى مختلفى را از آفريده‌‏هاى خود خواسته است : بعضى از عبادات در رابطه با گفتار، بعضى مربوط به كردار، و بعضى از عبادات ، توجّه نمودن به نقطه خاصى است . مثلاً يكى از عبادات ، اين است كه خداوند از مردم خواسته كه هنگام نمازگزاردن ، به طرف كعبه بايستند و همچنين حج و عمره را دستور داده به آن سو انجام دهند .

يكى از انواع عبادات هم دعاست . خداوند از آفريده‌‏هاى خود خواسته است كه به هنگام دعا، براى فروتنى و اظهار كوچكى در برابر او و به عنوان نشانه پرستش، دست‏هاى خود را باز كنند و به سوى آسمان بالا ببرند .

نزديكى به خدا

ابوقره : آيا فرشتگان به خدا نزديك‏ترند ، يا اهل زمين ؟

امام عليه السلام : اگر مقصود تو از نزديكى، نزديكى‏اى است كه با وجب و ذرع سنجيده مى‌‏شود ، اين نوع نزديكى به خداوند ، قابل تصوّر نيست و همه چيزها به‌‏طور كلّى فعل او هستند و رسيدگى خداوند به تدبير بعضى از چيزها ، او را از اداره كردن بعضى ديگر مشغول نمى‌‏كند . خداوند ، در همان حالى كه بالاترين مخلوقات را اداره مى‌‏كند، پايين‏ترين آنها را نيز اداره مى‌‏نمايد، و در همان آنى كه به اوّلين آفريده رسيدگى مى‏نمايد ، به آخرين آفريده‏‌ها نيز رسيدگى مى‏‌كند، بدون اين‏كه در اداره كردن جهان هستى با اين عظمت ، دچار رنج و زحمت گردد، يا اين‏كه نياز به خرج و مشورت داشته باشد و يا احساس خستگى كند .

و اگر مقصودت از نزديكى به خدا ، نزديكى معنوى (تقرّب) است ، هر كس ، چه انسان و چه فرشته ، كه قوانين خدا را بيشتر به‏‌كار بندد ، مقرّب‏‌تر و به خدا نزديك‏تر است‏ .

ابوقره : اعتراف مى‏كنى كه خدا بر چيزى حمل شده است ؟

امام عليه السلام : نه ؛ چون هر چيزى كه قابل حمل است، نياز به حمل كننده دارد و امكان ندارد كه خداوند ، نيازمند باشد .

حاملانِ عرش‏

ابوقره : پس شما اين روايت را تكذيب مى‏كنى كه مى‏‌گويد : « نشانه خشم خدا ، اين است كه فرشتگانى كه عرش را حمل مى‌‏كنند ، سنگينى او را بر دوش خود احساس مى‏كنند و به سجده مى‌‏افتند، و پس از بر طرف شدن خشم خدا، عرش سبك مى‏شود و آنها به جايگاه خود باز مى‏‌گردند» ؟

امام عليه السلام : آيا خداوند ، از وقتى كه شيطان را طرد كرده تا امروز و تا قيامت ، نسبت به او و دوستانش ، خشمگين است ، يا از آنها راضى است ؟

ابوقره : خشمگين است .

امام عليه السلام : پس كِى خداوند خشمگين ، نبوده تا عرش سبك شود ؟امام عليه السلام سپس فرمود : واى بر تو! چگونه جرأت مى‏‌كنى كه خداى خود را دگرگون شونده از حالى به حال ديگر توصيف كنى و خصوصياتى را كه مربوط به آفريده‏هاست ، بر او منطبق نمايى ؟ پاك است او ، با از بين روندگان از بين نمى‏رود، و با دگرگون شوندگان دگرگون نمى‏گردد .

ابو قره كه ديگر نمى‌‏توانست چيزى بگويد، برخاست و رفت .[۱]


[۱]الاحتجاج ، ص ۱۸۴؛ بحار الأنوار ، ج ۱۰ ، ص ۳۴۲ - ۳۴۸ .