8 ـ آزمايش

1

امام صادق عليه‏السلام:

۰.و سَمِعَ اَميرُ المُؤمِنينَ عليه‏السلام رَجُلاً يَقولُ: اللّهُمَّ اِنّى اَعوذُ بِكَ مِنَ الفِتنَةِ. قالَ عليه‏السلام: اَراكَ تَتَعَوَّذُ مِن مالِكَ وَ وُ لدِكَ ! يَقولُ اللّه‏ُ تَعالى: «اِنَّما اَمْوَالُكُمْ وَ اَوْلادُكُمْ فِتْنَةٌ» وَلكِن قُل: اَللّهُمَّ اِنّى اَعوذُ بِكَ مِن مُضِلاّتِ الفِتَنِ ؛^۱

۰.امير مؤمنان عليه‏السلام، شنيد كه مردى مى‏گويد: بار خدايا ! از فتنه به تو پناه مى‏برم. به او فرمودند: مى‏بينم كه از مال و فرزندت به خدا پناه مى‏برى. خداوند متعال مى‏فرمايد: «جز اين نيست كه دارايى‏ها و فرزندانتان فتنه‏اند» بلكه بگو: بار خدايا ! از فتنه‏هاى گم‏راه كننده، به تو پناه مى‏برم.

2

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.صِفَةُ الْعاقِلِ اَنْ يَحْلُمَ عَمَّنْ جَهِلَ عَلَيْهِ وَ يَتَجاوَزَ عَمَّنْ ظَلَمَهُ وَ يَتَواضَعَ لِمَنْ هُوَ دونَهُ وَ يُسابِقَ مَنْ فَوْقَهُ فى طَلَبِ البِرِّ وَ اِذا اَرادَ اَنْ يَتَكَلَّمَ تَدَبَّرَ فَاِنْ كانَ خَيْرا تَكَلَّمَ فَغَنِمَ وَ اِنْ كانَ شَرًّا سَكَتَ فَسَلِمَ وَ اِذا عَرَضَتْ لَهُ فِتْنَةٌ اِسْتَعْصَمَ بِاللّه‏ِ وَ اَمْسَكَ يَدَهُ وَ لِسانَهُ وَ اِذا رَأى فَضيلَةً اِنْتَهَزَ بِها، لا يُفارِقُهُ الْحَياءُ وَ لا يَبْدو مِنْهُ الْحِرْصُ فَتِلْكَ عَشْرُ خِصالٍ يُعْرَفُ بِها الْعاقِلُ؛^۲

۰.ويژگى عاقل، آن است كه در برابر نادان بردبارى كند، از آن كس كه به او ظلم كرده بگذرد، نسبت به زيردستان متواضع باشد، با بالادستان در خوبى‏ها رقابت كند، هرگاه خواست سخن بگويد، بينديشد، اگر خوب بود بگويد و بهره ببرد و اگر بد بود، سكوت كند و سالم بماند، اگر بلا و امتحانى برايش پيش آمد به خدا پناه ببرد و دست و زبان خود را نگه دارد، اگر فضيلتى ديد، به سرعت از آن بهره گيرد، حيا از او جدا نگردد و حرص از او سر نزند، اينها خصلت‏هاى دهگانه‏اى است كه عاقل با آنها شناخته مى‏شود.

امام حسين عليه‏السلام:

۰.اِنَّ النّاسَ عَبيدُ الدُّنْيا وَ الدِّينُ لَعْقٌ عَلى اَلْسِنَتِهِمْ يَحوطونَهُ ما دَرَّتْ مَعائِشُهُمْ فَاِذا مُحِّصوا بِالْبَلاءِ قَلَّ الدَّيّانونَ؛^۳

۰.به راستى كه مردم بنده دنيا هستند و دين لقلقه زبان آنهاست، تا جايى كه دين وسيله زندگى آنهاست، دين دارند و چون در معرض امتحان قرار گيرند، دينداران كم مى‏شوند.

4

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.اِنَّ الْبَلاءَ لِلظّالِمِ اَدَبٌ وَ لِلْمُؤمِنِ اِمتحانٌ وَ لِلاَْنبياءِ دَرَجَةٌ وَ لِلاْولياءِ كَرامَةٌ ؛^۴

۰.بلا براى ظالم مايه ادب، براى مؤمن آزمايش و براى پيامبران مايه ترفيع درجه و براى اوليا بزرگوارى است.

5

امام على عليه‏السلام:

۰.كُلَّما كانَتِ الْبَلْوى؟ وَالاِخْتِبارُ أَعْظَمَ كانَتِ الْمَثوبَةُ وَالْجَزاءُ أَجْزَلَ؛^۵

۰.هر چه آزمايش و امتحان بزرگ‏تر باشد، ثواب و پاداش آن نيز بيشتر است.

6

امام سجاد عليه‏السلام:

۰.اَلحْمدُ لله الّذي... يَبْلُو أَخْبَارَهُمْ [العبادِ] وَ يَنْظُرُ كَيْفَ هُمْ في أَوْقاتِ طاعَتِهِ، وَ مَنازِلِ فُرُوضِهِ؛^۶

۰.سپاس، خداوندى را كه گزارش اعمال بندگان را بررسى مى‏كند كه در وقت عبادات و ديگر وظايف الهى خود، چگونه‏اند.

7

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.إذا أحَبَّ اللَّهُ عَبَدا اِبتَلاهُ لِيَسمَعَ تَضَرُّعَهُ؛^۷

۰.وقتى خداوند بنده‏اى را دوست دارد ويرا مبتلا سازد تا تضرع او را بشنود.

8 پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.أَشَدُّ النَّاسِ بَلاءً الأنبياءُ ثُمَّ الأَمثَلُ فَالأَمثَلُ يُبتَلَى الرَّجُلُ عَلى حَسَبِ دِينِهِ فَإِن كانَ في دِينِهِ صُلبا اشتَدَّ بَلاؤُهُ وَ إِن كانَ في دينِهِ رقَّةً ابتُلِيَ عَلى قَدرِ دينِهِ فَما يَبرَحُ البَلاءُ بِالعَبدِ حَتّى يَترُكَهُ يَمشي عَلَى الأَرضِ وَ ما عَلَيهِ خَطيئَةٌ؛^۸

۰.ابتلاى پيغمبران از همه مردم سخت‏تر است و پس از آن هر كه بآنها نزديك‏تر باشد، مرد باندازه قوت دين خود بلا مى‏بيند اگر دين او محكم باشد ابتلاى او سخت است و اگر دين او سست باشد باندازه دين خود بلا مى‏بيند بلا بر بنده فرو مى‏آيد تا همه گناهان او را پاك كند.

9

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.إِنَّ اللَّهَ إِذا أَراد بِقَومٍ خَيرا ابتَلاهُم؛^۹

۰.وقتى خداوند براى قومى نيكى خواهد آنها را مبتلا سازد.

10

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.ما مِن عَبدٍ ابتُلِيَ بِبَليَّةٍ فِي الدُّنيا إِلاَّ بِذَنبٍ وَ اللَّهُ أَكرَمُ وَ أَعظَمُ عَفوا مِن أَن يَسأَلَهُ عَن ذلِكَ الذَّنبِ يَومَ القِيامَةِ؛^۱۰

۰.هيچ كس در دنيا به بليه‏اى مبتلا نشود مگر در قبال گناهى كه كرده و خدا كريم‏تر و بزرگ‏تر از آن است كه روز قيامت او را از آن گناه بازخواست كند.