در بيشتر موارد همچون معاجم لفظي عمل مي کنند و البته با تفاوت چشم‌گيري در سرعت و کمي خطاي کاربر. اما فايده مهم‌تر آنها در توانايي بهره گيري از کليدواژه هاست؛ يعني ترکيباتي از دو کلمه و ماده يا بيشتر به منظور بسته و محدود کردن دايره جستجو و دقيق تر کردن پاسخهاي به دست آمده؛ راهي که در مورد جوابهاي پرتعداد، کارايي دارد و به سبب همين پرتعداد بودن، در شيوه دستي و در معجمهاي کتابي عملي نيست.
در همان مثال قبلي، به علت فراواني مشتقات و هيئتهاي ماده صدق، تعداد انبوهي از احاديث مشتمل بر يکي از اين هيئتها در معجم نشان داده مي شوند و کار بررسي متون را مشکل مي کنند؛ اما اگر با بخيل و يا ضنين ترکيب کنيم به شدت تقليل مي يابد. از اين رو، مهارت در ترکيب متناسب واژه ها و ماده ها، جستجوي رايانه اي را سريع تر و کوتاه‌تر مي کند و در برخي موارد، احاديث مشابه بيشتري را در اختيار ما قرار مي دهد. يک پيشنهاد براي انتخاب اين کليدواژه ها، استفاده از نهاد و گزاره حديث مورد نظر است. احاديث کوتاهي که نهاد يا همان مسنداليه آنها با هم يکسان باشد، در موارد متعددي در موضوع اصلي با هم مشترک‌اند مانند اين احاديث:
مَنْ صَبَرَ صَبَرَ قَليلاً؛^۱مَنْ صَبَرَ ساعَه حُمِدَ ساعاتٍ.^۲
و نيز: صَديقُ الْجاهِلِ مَتْعوبٌ مَنْکوبٌ؛^۳صَديقُ الْجاهِلِ في تَعَبٍ.^۴
اين مسئله درباره محمول نيز صادق اما فراواني آن کمتر است. براي

گاه مؤلفان اين کتب ما را به بابي مشابه و منبعي اصيل و غني در زمينه بحث و تحقيق ارجاع مي دهند و اين خود سرنخي براي پيگيري گسترده تر مسئله است.

ب: استفاده از معجمهاي لفظي و موضوعي

همه کساني که با معجم الفاظ قرآن کار کرده اند، روش استفاده از هر معجم لفظي ديگري را مي دانند. مي توان با يافتن محور اصلي معناي حديث، واژه آن موضوع را ريشه‌يابي کرد و سپس به دنبال حديثهاي گوناگون آن روان شد. به عنوان مثال اگر حديث «لا خَيْرَ في صَديقٍ ضَنينٍ»^۱ مورد بحث و بررسي ما باشد، مي توان موضوع محوري آن را صديق دانست و تحت ريشه صدق به اين حديث در نهج البلاغه دست يافت: «لا خَيْرَ في مُعينٍ مَهينٍ وَ لا في صَديقٍ ضَنينٍ».^۲
معجمهاي موضوعي نيز چنين حالتي دارند، با اين تفاوت که احاديث آورده شده تحت يک مدخل مشخص، لزوماً همان لفظ و واژه را ندارند و ممکن است در معجم موضوعي غرر الحکم و نهج البلاغه، همين حديث را با واژه رفيقٌ بخيل يافت. ناگفته نماند که مدخلها و سرشناسه هاي معجمهاي موضوعي، مي توانند موضوعي دسته بندي شوند و مي توان آنها را به صورت الفبايي مرتب کرد.
مراجعه‌اي ساده به معجمهاي لفظي و موضوعي غرر الحکم و نهج البلاغه بحث را کاملاً روشن مي کند.
در سالهاي اخير و با پيشرفت فن نمايه نويسي، برخي از کتابهاي حديثي نمايه سازي شده و از اين طريق دست‌يابي به احاديث مورد نظر، آسان و تعداد متون سودمند، افزون تر گشته است.

ج: بهره گيري از رايانه

رايانه و برنامه هاي رايانه اي تهيه ‌شده در زمينه علوم اسلامي به ويژه حديث،