23
درسنامه فهم حديث

بسنجيد، که روايت نيازمند درايت و فهم است، و يک حديث را خوب بداني، بهتر از آن است که هزار حديث روايت کني.
در پايان اشاره مي کنيم که توجه به فقه ‌الحديث، در ميان عالمان اهل سنت نيز رواج داشته و دارد و نزد آنان نيز نقل و روايت حديث بدون فهم معاني آن پسنديده نيست. ابن عبدالبرّ (م 463 ه) در کتاب جامع بيان العلم مي گويد:
أمّا طَلَبُ الحديثِ على مايَطلُبهُ کثيرٌ مِن أهلِ عصرِنا اليومَ دونَ تَفَقُّهٍ فِيهِ و لاتَدَبُّرٍ لِمعانيهِ، فَمَکروهٌ عِندَ جماعه أهلِ العلمِ. ۱
پي جويي حديث، آن‌گونه که بسياري از مردم روزگار ما مي‌کنند، بي‌آنکه در آن ژرف‌نگري کرده و در معاني آن تدبّر کنند، نزد جماعت عالمان، ناپسند است.
و سخن حاکم نيشابوري در استوار بودن شريعت به فقه الحديث گذشت.

فايده و کاربرد فقه الحديث

روايات معصومان در بر گيرنده ژرف ترين معارف هستي‌شناسي، از خدا تا انسان و از دنيا تا معاد است. نکته هاي نغز اخلاقي و راهنماييهاي عملي و راهبريهاي فردي و اجتماعي، همه در دل مضامين و مفاهيم تو در توي احاديث نهفته است و استخراج و استفاده از آنان، در گرو آشنايي با زبان امامان و چگونگي بهره گيري از اين سخنان است. در واقع، کاربرد فقه‌ ‌الحديث همان کاربردهاي حديث است و هرگونه فايده ذکر شده براي حديث، در گرو فهم درست آن است. همچنين گاه فهم درست و ژرف حديث مي‌تواند پاسخگوي انتقادهايي باشد که از نقد حديث با معيارهاي استواري مانند قرآن و عقل برخاسته است. زيرا بسياري از اشکال و انتقادها نتيجه عدم نيل به معناي اصلي و نهايي حديث است. ما در اينجا، تنها کاربردهايي خاص را نام مي‌بريم.

1.. جامع بيان العلم، ج ۲، ص ۱۲۷.


درسنامه فهم حديث
22

زيان بدفهمي حديث

در برخي موارد، فهم نادرست حديث اثري بدتر از نفهميدن، نديدن و نشنيدن روايت دارد. کژراهه هاي پديد آمده و کيشها و فرقه هاي گوناگون منتسب به دين، ريشه در سوء فهم و برداشتهاي نادرست از متون ديني و به ويژه حديث دارند و ما در درس آخر بدان خواهيم پرداخت و در اينجا، تنها سخن دانشمند و محدث شيعي قرن چهارم، نعماني، ۱ را از مقدمه کتاب سترگش الغيبه مي آوريم:
لَعَمْري ما أَتى مَن تاهَ و تَحيَّرَ وَ افتَتَنَ و انتَقَلَ عَنِ الحَـقِّ و تَعَلَّقَ بِمذاهِبِ أهلِ الزُّخرُفِ وَ الْباطِلِ إلّا مِن قِلّه الرِّوايه و العلمِ و عدمِ الدِّرايَه وَ الفهمِ. فإنّهم الأشقياءَ لم يَهْتَمّوا لِطلبِ العلمِ و لم يُتْعِبُوا أنفسَهم فى اقتنائِهِ و روايتِهِ من معادنِهِ الصّافِيَه، على أنَّهم لو رَوَوْا ثُمَّ لَم يَدْرُوا لَکانُوا بمنزله مَن لَم يروِ و قد قالَ جعفرُ بنُ محمدٍ الصادقُ عليه السلام: اِعرِفُوا مَنازلَ شيعَتِنا عندَنا على قدرِ روايتِهِم عنّا و فهمِهِم منّا، فإنَّ الرّوايه تَحتاجُ إلى الدِّرايه و خَبَرٌ تَدرِيِه خَيرٌ مِن أَلْفِ خبرٍ تَروِيِهِ. ۲
به جانم سوگند، که هيچ کس سرگردان و متحير و مفتون نشد و از حق نبريد و به باطل و پوچي نپيوست، جز آنکه اندوخته علم و روايتش اندک بود و از دقت و فهم تهي. اين شوربختان در جستجوي دانش همت نگماشتند و رنج به چنگ آوردن و نقلش را از کانهاي ناب آن به جان نخريدند، و اگر هم نقل ‌مي‌کردند ولي به ديده تأمّل و دقت در آن نمي‌نگريستند، باز بسان کسي بودند که چيزي نقل نکرده است. امام جعفر صادق عليه السلام فرمود: منزلت شيعيانمان را نزد ما، با مقدار نقل و فهمشان از سخنان ما

1.. ابوعبدالله محمد بن ابراهيم بن جعفر نعماني، مشهور به ابن‌زينب، (قرن ۴).

2.. الغيبه، ص ۲۲، مقدمه.

  • نام منبع :
    درسنامه فهم حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 367962
صفحه از 240
پرینت  ارسال به