45
درسنامه فهم حديث

ابن‌طاووس، ۱ همچنين شرح ابن‌ميثم بحراني (م 679 ه) بر نهج البلاغه و شرح رشيد وطواط بر مِئَه کلمه اثر جاحظ.
در قرن هشتم و نهم نيز مي توان به ترتيب از مصابيح القلوب، که شرح ابوسعيد حسن بن حسين سبزواري بر پنجاه و سه حديث به زبان فارسي است، الرساله العلّيه في الأحاديث النبويه، که شرح کمال الدين حسين کاشفي بيهقي سبزواري بر چهل حديث پيامبر خداست، و نيز شرح برخي از احاديث اعتقادي از علي بن محمد بياضي نباطي، مؤلف الصراط المستقيم و الرساله اليونسيه نام برد.

ويژگيهاي کلي دوره

به طور کلي اين دوره را مي توان دوره فترت در تاريخ حديث ناميد و شاخصهاي کلي آن را در فقه ‌الحديث چنين بيان کرد:
1. نقد و شرح حديث بيشتر حالت کاربردي داشت و به منظور حلّ مسائل فقهي و کلامي به کار مي رفت.
2. رساله هاي مستقل معدودي در جمع اخبار مختلف نوشته شد.
3. در ميان شرح حديثها، شرح و تفسير سخنان امير‌ مؤمنان عليه السلام به ‌ويژه نهج البلاغه چشمگير است. شرح موضوعي برخي احاديث نيز وجود داشته است.

چکيده

o کوششهاي دانشمندان مسلمان در زمينه فقه الحديث، در سه حوزه شرح حديث، نقد حديث و حلّ اختلاف اخبار و نيز تدوين رساله هاي مستقل قابل بررسي است.
o اين دانش با تلاش پاسداران سنّت پيامبر آغاز شد و راويان با مراجعه به امامان و اصحاب بزرگ آنان، به فهم و حلّ روايات همت گماشتند.

1.. کتابخانه ابن‌طاووس، ص ۸۹ و ۹۶.


درسنامه فهم حديث
44

5. شيخ مفيد و سيد مرتضي رساله هاي مستقلي در شرح و نقد برخي خطبه ها و احاديث تأليف کردند. اين دو همچنين تأثير توجه به مباحث ادبي را در فهم متون حديثي نشان دادند.
6. استفاده از ديوانها و کتب غريب ‌الحديث رونق گرفت و در شرح اخبار دشوار و پيچيده مورد استفاده و استشهاد مؤلفان واقع شد.
7. توجه به قرينه هاي خارجي (مانند موافقت و مخالفت با قرآن و سنّت و نيز فتواي اهل سنت) براي ردّ و تأييد حديث، در ابواب اوليه الکافي مشاهده مي شود، همچنان که در کتابهاي اصولي اين دوره (مانند عدّه الأصول) نيز به چشم مي آيد.
8. کتابهاي اصول فقه، به منزله پشتوانه علمي و فنّي فقه الحديث، پا به عرصه نهادند.

رکود نسبي (قرن ششم تا نهم)

اين دوره را مي توان دوره رکود نسبي حديث و شکوفايي فقه شيعه دانست. افراد شاخص اين دوره مياني، همچون ابوالقاسم رضي‌الدين علي بن موسي (ابن‌طاووس)، برادرش جمال‌الدين احمد بن طاووس (از عالمان قرن هفتم)، علامه حلّي و شهيد اول (هر دو از عالمان قرن هشتم)، کمتر به نقل حديث و بيشتر به نقد آن پرداختند و احاديث را در ميان مباحث علم فقه ، شرح و حلّ کردند. اما رساله هاي مستقلي نيز درباره جمع ميان اخبار و برخي شرحها نوشته شد، مانند استقصاء الاعتبار في تحرير معاني الأخبار، ۱ مختصر شرح نهج البلاغه، ۲ شرح کلمات الخمس، ۳ و نيز الجمع بين کلام النبي و الوصي و الجمع بين آيتين من الکتاب العزيز ۴ از علامه حلّي، شرح بر نهج البلاغه و نيز برخي ادعيه از

1.. خلاصه الأقوال، ص ۱۱۰.

2.. همان، ص ۱۱۲.

3.. الذريعه، ج ۱۸، ص ۱۱۸، ش ۹۸۱.

4.. مکتبه العلامه الحلّي، ص ۱۱۲، ش ۴۴.

  • نام منبع :
    درسنامه فهم حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 367910
صفحه از 240
پرینت  ارسال به