53
درسنامه فهم حديث

کتاب حديثي او الوافي است. اين عالم بزرگ از چهار جامع بزرگ روايي شيعه ( ‌الکافي، من لايحضره الفقيه، تهذيب الأحکام و الاستبصار ) براي تأليف کتاب خود استفاده کرده و بدون آنکه آنها را تقطيع کند و تنها با حذف روايات تکراري، به بيان و شرح احاديث مشکل آنها پرداخته است. او خود در مقدمه الوافي چنين مي گويد:
احاديث را جمع و تدوين، منظم، مهذّب و مرتب کردم، برايش تفصيل و توضيح ارائه دادم، راه دست‌يابي به روايات و معاني اش را آسان ساختم و تا آنجا که امکان داشته و در توانم بوده است آن را بيان کردم. شرحها را مختصر (و نه طولاني) گفتم و سعي کردم که شرح احاديث مهم را از کتب ديگر بياورم و توفيق يافتم آنها را که با هم تنافي داشتند به هم نزديک سازم و برخي را بر برخي تأويل کنم، به گونه اي که اين تأويل دور و عجيب نباشد، تا قانوني باشد براي مراجعه اهل معرفت به آن و هدايتي براي فرقه ناجيه اماميه. ۱
اين عبارت نشان‌دهنده به‌کارگيري روش توجه به خانواده حديث و احاديث هم‌مضمون در تفسير، فهم و حل تنافي روايات است؛ روشي که فيض کاشاني در ادامه سخن خود بدان تصريح مي کند:
... آن را الوافي ناميدم، زيرا که به مهمات و کشف مبهمات پرداخته است، و آن را به کمال انجام دادم. توضيحات لغوي را در جمله هاي متعدد يک باب و يک کتاب، به تکرار آورده ام و توضيحات معنوي را، که نياز به بسط کلام دارد، تکرار نکرده ام. برخي از الفاظ را تفسير کرده ام تا دشواريها و پيچيدگيها را براي جويندگان گشوده باشد و نکات مرموز براي همه قابل فهم گردد. ۲

1.. الوافي، ج ۱، ص ۷.

2.. همان.


درسنامه فهم حديث
52

2. دو کتاب مستقل در باب مسائل حديثي، يعني درايه شهيد و الرواشح السماويه، برخي از مباحث و قواعد فقه ‌الحديث را مطرح کردند.
3. شرحهاي نسبتاً مفصّلي بر کتب اصلي حديث نوشته شد و در اين شرحها از قواعد فقه ‌الحديث (مانند يافتن احاديث مشابه و هم‌خانواده، توجه به قرائن مقاميه و اخباريه و استفاده از کتب لغت و غريب‌ الحديث) استفاده شد.
4. نقد محتوايي و مضموني، تأويل و توجه به معاني مجازي در اين دوره به چشم مي خورد.

ه) دوره تدوين جوامع روايي متأخر (قرن يازدهم و دوازدهم)

دوره تدوين جوامع روايي متأخر از اهميت خاصي برخوردار است و مي توان آن را با دوره تدوين جوامع اوليه مشابه دانست. آنچه اين دوره را از دوره قبلي متمايز مي سازد و زمينه پرداخت مستقل به آن را فراهم مي آورد، گستره کاري جامع‌نويسان اين دو قرن و تمرکز ايشان بر حديث است. حجم تلاشهاي اين بزرگان در زمينه فقه الحديث قابل مقايسه با بسياري از عالمان دوره فترت و حتي برخي از محدثان جامع نگار اوليه نيست.
ما در اينجا بخشي از جلوه هاي اين تلاش را به ترتيب تاريخي ارائه مي دهيم. مهم‌ترين اين تلاشها در دو زمينه تدوين مناسب و تنظيم راهگشاي احاديث در مجموعه هاي بزرگ و مفصل روايي، و شرح و حل مشکلات مضموني اخبار بروز کرده است. افزون بر اين، گردآوري روايات مختلف در يک باب، به همراه ارائه راه‌حلّ اختلاف آنها و طريقه جمع ميان روايات متعارض، از کوششهاي اين محدثان بوده است.

1. فيض کاشاني

محمد محسن بن شاه مرتضي، معروف به فيض کاشاني (1091 ـ 1007 ه)، از حکيمان، متکلمان، فقيهان و محدثان بزرگ قرن يازدهم هجري است. او در شعر و ادب هم تبحر داشته و کتابهاي متعددي تأليف کرده است. ۱ بزرگ‌ترين

1.. همچون المحجه البيضاء في إحياء کتاب الإحياء، عين اليقين، أنوار الحکمه، معتصم الشيعه في أحکام الشرائع، الحقائق و ... .

  • نام منبع :
    درسنامه فهم حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 367908
صفحه از 240
پرینت  ارسال به