55
درسنامه فهم حديث

اشکالات کتابهاي حديثي پيش از خود و تصحيح فهم مؤلفان آنها و نيز گردآوري روايات يک موضوع در کنار هم، به مطالعه کتابهاي حديثي شيعه پرداخت ۱ و با بهره گيري از تبحّر خود در حديث و فقه و به‌کارگيري موازين ردّ و قبول حديث، مجموعه اي بسيار کارا را سامان داد و فهم دقيق و عميق روايات را بر بسياري از فقيهان آسان ساخت.
شيخ حرّ عاملي افزون بر تسهيل فهم روايات فقهي، از طريق گرد هم نشاندن آنها حول يک موضوع و در دسترس نهادن مخصّصها و مقيدها و مختلفها، گاه تفسير و فهم ديگر محدثان بزرگ را نيز ارائه داد، که در اين ميان نظريات شيخ طوسي در چگونگي حل اخبار مختلف و متعارض از جايگاه ويژه اي برخوردار است. شيخ حرّ گاه فهم و راه‌حل جمع خود را ارائه مي دهد و در بسياري از موارد، فهم خود را از مجموع روايات و برآيند کسر و انکسار آنها، در قالب عنواني که براي بابهاي متعدد کتاب بر مي‌گزيند، به خواننده القا مي کند.
کار مهم ديگر او، در زمينه حل تعارض و اختلاف اخبار است. او يک باب از احاديث «کتاب القضاء» را به رواياتي اختصاص داده است که راه‌حل جمع ميان احاديث متعارض و مختلف را به نقل از امامان عليهم السلام بيان مي دارد و در اين ميان، راهها و گاه قواعد گران‌بهايي به دست مي دهد.
زمينه سوم تلاشهاي فقه الحديثي شيخ حرّ عاملي نقد مضموني حديث است. او به محتواي حديث کاملاً توجه داشته و با وجود گرايش به مسلک اخباريان، به بررسي دقيق متن حديث و سنجش مضمون آن با قرآن، سنّت و احاديث مشهور و حتي گاه اجماع فقيهان شيعه پرداخته است. ۲

3ـ علامه مجلسي

محمد باقر مجلسي (1111 ـ 1037ه) پرکارترين محدّث شيعي است که سه کتاب

1.. ر. ک: وسائل الشيعه، ج ۱، ص ۵ (مقدمه مؤلف).

2.. ر. ک: همان، ج ۲، ص ۹۵ ـ ۹۳.


درسنامه فهم حديث
54

پس از اين سخن، فيض به روش شرح و حل اخبار پرداخته و نکته اي را بيان داشته که کليد فهم حديث است. او مي گويد:
چنانچه روايتي به شرح نياز داشته است، اگر شرحش را در روايت ديگري يافته‌ام، حتي اگر در کتب اربعه هم نبوده است، از آن روايت در شرح حديث اول کمک گرفته ام، و چه بسا حديث دوم را در کنار حديث اول نوشته ام. چنانچه يکي از بزرگان، شرح روايتي را گفته يا شرح آن در کتب لغت آمده، آنها را ياد کرده ام و در غير اين صورت، به ميزان فهم و عقل قاصر خود، به ياري خداي عزّ و جلّ آن را بيان کرده ام. ۱
کوششهاي فيض در بيان احاديث قابل توجه است و مي توان آن را يک کتاب شرح حديث، حداقل نسبت به کتاب الکافي دانست. فيض در کتاب ديگرش النوادر، ۲ اخبار و احاديث نادر موجود در منابع حديثي شيعه را، که مؤلفان کتب اربعه نياورده اند، گرد آورده و هر يک را که احتياج به شرح و تفسير داشته، توضيح داده و آنها را با عنوان «بيان» از متن حديث متمايز ساخته است.

2. شيخ حرّ عاملي

محمد بن حسن بن علي عاملي، معروف به حرّ عاملي (1104 ـ 1033 ه)، از عالمان جبل‌عامل لبنان بود، که در دوره صفوي به ايران سفر کرد و توانست افزون بر تأليف کتابهايي چون إثبات الهداه، هدايه الأمه و الفوائد الطوسيه، بزرگ‌ترين جامع روايات فقهي را تدوين کند. او هجده سال از عمرش را بر سر اين کتاب نهاد و بيش از سي و پنج هزار حديث غير مکرّر را در آن جاي داد و آن را تفصيل وسائل الشيعه إلي تحصيل مسائل الشريعه ناميد. او به قصد زدودن

1.. همان، ص ۱۵ و ۴۰.

2.. الذريعه، ج ۲۴، ص ۳۴۸.

  • نام منبع :
    درسنامه فهم حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 367955
صفحه از 240
پرینت  ارسال به