علامه مجلسي در توضيحات خود، به روايات مشابه ديگر اشاره مي کند و تصحيفات احتمالي را مي نماياند و متن صحيح را ارائه مي دهد. ۱ او عبارتهاي مبهم و اصطلاحات و مجازها را تفسير مي کند و براي تأويل برخي اخبار يا حلّ تعارض آنها مباحث ادبي، فقهي، تاريخي، کلامي و حتي نجومي و رياضي را پيش مي کشد و با کوششهاي علمي خود به فهم ژرف حديث ياري مي رساند، اشتباه پيشينيان را متذکر مي شود و به ردّ شبهه هاي مخالفان و احتجاج با آنان مي پردازد، و اين همه او را از تفسير روان احاديث به منظور آسانسازي فهم آن باز نمي دارد. ۲
تلاش ديگر علامه مجلسي،که مي بايد آنرا يک فعاليت سترگ فقه الحديثي به شمار آورد، شرحهاي او بر دو مجموعه بزرگ از جوامع اوليه حديث است. دو شرح مفصل مرآه العقول و ملاذ الأخيار او را، که به ترتيب بر الکافي و تهذيب الأحکام نوشته شده است، مي توان بزرگترين گام در تفسير حديث دانست . ۳
علامه مجلسي در مقدمه اش بر مرآه العقول چنين مي نگارد:
تصميم گرفتم در حل دشواريهاي واژه ها و کشف معاني نهفته به اندازه فهم افراد زيرک، که از اشاره ها به معاني ظريف مي رسند، اکتفا کنم و به ياري خداوند، بدون نام بردن يا ايراد گرفتن، سخن برخي حاشيهنگاران و نکته هايشان و بهره هايم از استادانم را عرضه بدارم. ۴
1.. ر. ک: بحار الأنوار، ج ۲۰، ص ۲۳۸ (ذيل ح ۳) و ج ۲۳، ص ۱۴۶ (ذيل ح ۱۰۷) و ج ۴، ص ۱۳۶ (ذيل ح ۲) و ص ۱۳۷ (ذيل ح ۴).
2.. ر. ک: بحار الأنوار، ج ۱۱، ص ۲۰۳ ـ ۱۹۸؛ ج ۲۵، ص ۱۰۸؛ ج ۶۹، ص ۵۶؛ ج ۸۰، ص ۳۲۷؛ ج ۸۵، ص ۳۱؛ ج ۸۶، ص ۱۳۷ و ۱۴۴؛ ج ۹۱، ص ۲۸۵ و نيز ر. ک: يادنامه علامه مجلسي، ج ۳، ص ۹۵، ملاحظات حول تعليقات المجلسي علي الأحاديث، محمد علي تسخيري.
3.. براي آگاهي از سهم علامه مجلسي در اين دو شرح بزرگ ، ر. ک: طرائف المقال، ج ۲، ص ۳۸۹.
4.. مرآه العقول، ج ۱، ص ۳.