9
چشم تماشا، ترجمه نزهة الناظر و تنبیه الخاطر

طريق روايى واقع در كتاب «بشارة المصطفى» اثر عمادالدين طبرى ۱ ، شاگردى حلوانى را در محضر سيدمرتضى در سال 429 هجرى به روشنى نشان مى دهد و سند واقع در كتاب «ذيل تاريخ بغداد» اثر ابن النجار البغدادى ۲ ، استفاده او را از ابوالحسن على بن المظفربن بدر، علامه بندنيجى در سال 425 هجرى قمرى اثبات مى كند.
ابوعبداللّه حسين بن محمّد حلوانى خود نيز در آخرين روايت كتابش كه آن را بر خلاف احاديث ديگر كتاب، مسندا ذكر مى كند ۳ به استاد ديگرش كه به احتمال فراوان از استادان اصلى وى بوده است اشاره مى كند. حلوانى طريق خود را چنين آغاز مى كند: «أخبرني الشيخ أبوالقاسم عليّ بن محمّد بن محمّد المفيد رحمه اللّه » كه حاكى از شاگردى او نزد فرزند برومند شيخ مفيد است. بنا بر آنچه ابن طاووس مى گويد حلوانى از او در كتاب ديگرش «نهج النجاة» نيز حديث نقل كرده است ۴ .

شاگردان حلوانى

براساس طريق هاى روايى گذشته مى توان از «على بن الحسين بن على الرازى» و«ابوزكريا، يحيى بن على الخطيب التبريزى» به عنوان شاگردان حلوانى نام برد. افزون بر اين، استقبال و بهره گيرى دانشمندان و نويسندگان از كتاب و توجه ايشان به آن بويژه عمادالدين طبرى، مؤلّف «بشاره المصطفى» و ابن بطريق ، مؤلّف «عمده» و از بزرگان قرن ششم كه تنها يك قرن با وى فاصله دارند، نشان از استقبال عالمان از كتاب او و استفاده كتبى آنان دارد.

عصر مؤلّف

بر اساس علم طبقات رجال و با توجه به سال وفات مشايخ حلوانى مى توان وى را

1.بشارة المصطفى : ص ۱۰۵.

2.ذيل تاريخ بغداد : ج ۴، ص ۱۰۸.

3.ر. ك : ص ۲۲۰، ح ۵۲۹.

4.اليقين : ص ۳۸۹.


چشم تماشا، ترجمه نزهة الناظر و تنبیه الخاطر
8

«نهج النجاة في فضائل أميرالمؤمنين والأئمّة الطاهرين من ذريّته صلوات اللّه عليهم أجمعين» نوشته الحسين بن محمّد بن الحسن بن نصر الحلوانى دانسته است. ابن طاووس اين نام و نسب را در جاى ديگرى از كتابش تكرار مى كند ۱ و از اين رو اگر مانند شيخ آقا بزرگ بتوانيم اتّحاد مؤلّف «نهج النجاة» و «نزهه الناظر» را استظهار كنيم، انتساب كتاب «نزهه الناظر» به حلوانى تأييد مى شود.
شيخ آقابزرگ، كتابشناس بزرگ شيعه در الذريعه، مى گويد: «يأتي استظهار اتّحاد صاحب «نزهه الناظر» مع «نهج النجاة» يعنى لروايته فيهما عن أبيالقاسم بن المفيد محمّد ۲ و سپس در جاى خود، «نهج النجاة» را از حسين بن محمّدبن نصر حلوانى مى خواند و به منقولات ابن طاووس از آن در «اليقين» اشاره مى كند.است.
اتان كلبرگ نيز اين حدس آقابزرگ را صائب دانسته و مؤلّف اين دو كتاب را يك نفر و همان حسين بن محمّدبن الحسن حلوانى دانسته است. ۳

استادان و مشايخ حلوانى

براساس آنچه گفته شد، مؤلّف كتاب فردى شناخته شده و مورد اعتناى عالمان عصر خود بوده است. او نزد الشريف محمّد بن الحسن بن حمزة، ابويعلى جعفرى كه از مراجع شيعه پس از شيخ مفيد و داماد و جانشين او بوده، ۴ درس خوانده و با توجه به محل سكونتش، ۵ محله كرخ بغداد ، از محضر عالمانى چون شيخ طوسى، سيّد مرتضى و سيّد رضى ـ رحمهم اللّه ـ بهره برده است.

1.اليقين: ص ۳۸۹.

2.الذريعه: ج ۲۲، ص ۱۱۱.

3.كتابخانه ابن طاووس: ص ۴۶۷.

4.ر. ك : رجال نجاشى: رقم ۷۰۸ ، و فرحة الغرى: ص ۱۲۵.

5.مولد حلوانى، حلوان از شهرهاى عراق است، اما به جهت آن كه بغداد، پايتخت و پايگاه علم بوده، به آنجا كوچ كرده است. حلوان نام چند مكان است و از جمله آنها حُلوان عراق، در شمال بغداد و در منطقه كوهستانى آن است. حلوان شهرى آباد و محل نشو و نماى عالمان متعددى بوده است، ر. ك : معجم البلدان: ج ۲، ص ۲۹۰.

  • نام منبع :
    چشم تماشا، ترجمه نزهة الناظر و تنبیه الخاطر
    سایر پدیدآورندگان :
    مسعودي،عبدالهادي (مترجم)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 196432
صفحه از 252
پرینت  ارسال به