میثم تمّار(ش 60 ق)
اهل نهروان بوده است و برخی او را ایرانی و از مردمان فارس دانسته اند.[۱] در کوفه، خرمافروش بود و به تمّار معروف شد.[۲] آزاد شده امام علی[۳] و از اصحاب برجسته و معتمد ایشان و امام حسن و امام حسین(ع) بود.[۴] وی از جمله فداییان لشکر علی است که به «شُرطة الخمیس» معروف اند.[۵] شهادت او توسط عبیداﷲ بن زیاد در سال ۶۰ ق، پس از شهادت مسلم بن عقیل و ده روز قبل از ورود امام حسین(ع) به عراق است.[۶]
مکانت حدیثی
او فقیه، محدّث، مفسّر، متکلّم و از خطبای شیعه به شمار می آید. روایاتی در ستایش و جلالت و جایگاه رفیع او از ائمّه(ع) نقل شده است. از او به حواری امام علی(ع) و نخستین مسلمانی که به هنگام قتل بر دهانش لگام زده شد یاد کرده اند.[۷] به گفته اُمّ سلمه، پیامبر(ص) در باره میثم به علی(ع) سفارش کرده است.[۸] بارها امام علی(ع) از کیفیت شهادت او خبر داده بود.[۹] راویانی چون: حبّه عرنی، احمد بن حسن هیثمی، فضیل بن زبیر و جبله مکّی، از وی روایت کرده اند. در توصیف وی گفته اند: اگر میان عصمت و عدالت، مرتبه ای بود، به وی اطلاق می شد.[۱۰]
احادیث و آثار
بیشتر روایات وی، در فضائل اهل بیت(ع) هستند. میثم، علم تفسیر قرآن را نزد امام علی(ع) فرا گرفت،[۱۱] ابن عبّاسِ مفسّر، زمانی که تفسیر و تأویل قرآن را از میثم شنید، دستور داد قلم و کاغذ برایش بیاورند تا سخنان میثم را در باره قرآن بنویسد.[۱۲]
هرچند شرح حال میثم به عنوان یک مؤلف ثبت نشده است، ولی شیخ طوسی و دیگران به کتاب میثم اشاره کرده اند.[۱۳]
[۱] . الإرشاد: ج۱ ص۳۲۳
[۲] . المناقب، ابن شهر آشوب: ج۲ ص۳۲۹.
[۳] . الإرشاد : ج۱ ص۳۲۳
[۴] . رجال الطوسی: ص۸۱ ش۸۰۲ و ص۹۶ ش۹۵۱ و ص۱۰۵ ش۱۰۳۴
[۵] . رجال البرقی: ص۴، الاختصاص: ص۷.
[۶] . الإرشاد ، ج۱، ص۳۲۵؛ اعلام الوری، ج۱، ص۳۴۳.
[۷] . الإرشاد : ج۱ ص۳۲۳ ـ ۳۲۵، رجال الکشّی: ج۱ ص۴۳ ش۲۰.
[۸] . الإصابة: ج۶ ص۲۵۰ ش۸۴۹۳.
[۹] . رجال الکشّی: ج۱ ص۲۹۵ -۲۹۸ ش۱۳۹- ۱۴۰.
[۱۰] . تنقیح المقال: ج۳ ص۲۶۲.
[۱۱] . الذریعة: ج۴ ص۳۱۷.
[۱۲] . رجال الکشّی: ج۱ ص۲۹۴ ش۱۳۶.
[۱۳] . الأمالی، طوسی: ص۱۴۸ ح ۲۴۳، بشارة المصطفی : ص۸۶.