أبان بن تَغلِب(م 141 ق)

اهل کوفه است و از پیشینه او آگاهی چندانی در دسترس نیست. در سال ۱۴۱ ق، در شهر کوفه وفات یافته است.[۱]امام صادق(ع) در سوگ او فرمود:«به خدا سوگند، مرگ اَبان، قلبم را به درد آورد».[۲]

مکانت حدیثی

قاری، مفسّر، فقیه، محدّث، ادیب، لغوی و از برجسته ترین صحابیان و راویان حدیثی است. بیشتر روایاتش را از امامان معاصر خود نقل کرده است و راویان بسیاری چون ابو ایوب، ابو جمیله، ابن ابی عمیر، ابن ابی نجران، ابان بن عثمان، عبد اللّٰه بن سنان و ابن مسکان از وی حدیث شنیده اند. شیخ طوسی، او را از اصحاب امام سجّاد، امام باقر و امام صادق(ع) شمرده است.[۳]رجالیان، او را محدّثی جلیل القدر، عظیم المنزله و قابل اعتماد، توصیف کرده  اند.[۴]بیشتر علمای اهل سنّت نیز او را به وثاقت و اعتماد، یاد کرده اند.[۵]امام باقر(ع) به او فرمود:«در مسجد مدینه بنشین و برای مردمان فتوا ده که دوست می دارم در میان شیعیان من، مانند تو دیده شود».[۶]امام صادق(ع) فرمود:«اَبان، ۳۰ هزار حدیث از من شنیده است. آنها را از او روایت کنید».[۷]ایشان به سلیم بن ابی حیه نیز توصیه فرمود:«نزد اَبان برو که او از من احادیث بسیاری شنیده است».[۸]

نجاشی، در باره علاقه و اشتیاق جامعه مدینه به فراگیری حدیث از اَبان می گوید: «هر گاه اَبان به مدینه می رفت، مردمان مدینه، جهت استماع حدیث و استفاده مسائل بر او هجوم می آوردند، چنان که غیر از ستون مسجد، جای خالی نمی ماند».[۹]

احادیث و آثار

از اَبان، بیش از ۱۳۰ روایت در کتب اربعه شیعه، در موضوعات مختلف فقهی و اعتقادی و اخلاقی- که بیشتر آنها به فروعات فقهی مربوط اند ـ نقل شده[۱۰]و نیز حدود صد روایت در منابع حدیثی اهل سنّت از وی گزارش شده است.[۱۱]از اَبان، کتاب هایی در علوم مختلف اسلامی به ثبت رسیده که از جمله آنهاست: کتاب الغریب فی القرآن؛ کتاب قرائة مفردة؛ کتاب الفضائل[۱۲]و کتاب من الاُصول فی الروایة علی مذهب الشیعة.[۱۳]


[۱]. الطبقات الکبری: ج۶ ص۳۶۰، تهذیب الکمال: ج۲ ص۸، رجال النجاشی: ج۱ ص۷۹ ش۶.

[۲]. رجال الکشّی: ج۲ ص۶۲۲ ش۶۰۱.

[۳]. رجال الطوسی: ص۱۰۹ ش۱۰۶۶ و ص۱۲۶ ش۱۲۶۵ و ص۱۶۴ ش۱۸۷۱، رجال البرقی: ص۹ و ص۱۶.

[۴]. رجال النجاشی: ج۱ ص۷۳ ش۶، الفهرست، طوسی: ص۵۷ ش۶۱، خلاصة الأقوال: ص۲۱ ح ۱.

[۵]. الطبقات الکبری: ج۶ ص۳۶۰.

[۶]. رجال النجاشی: ج۱ ص۷۳ ش۶، رجال الکشّی: ج۱ ص۶۲۲ ش۶۰۳.

[۷]. رجال النجاشی: ج۱ ص۷۹ ش۶.

[۸]. رجال الکشّی: ج۲ ص۶۲۲ ش۶۰۴.

[۹]. رجال النجاشی: ج۱ ص۷۷ ش۶.

[۱۰]. معجم رجال الحدیث: ج۱ ص۱۵۱ ش۲۸.

[۱۱]. سیر أعلام النبلاء: ج۶ ص۳۰۸ ش۱۳۱.

[۱۲]الفهرست، طوسی: ص۵۹ ش۶۱، رجال النجاشی: ج۱ ص۷۵ ش۶.

[۱۳]. الفهرست، ابن الندیم: ص۳۶۷.