سهل بن زیاد آدمی(زنده در 255 ق)

نام وی در شمار اصحاب امام جواد،[۱] امام هادی[۲] و امام عسکری(ع)[۳] ذکر شده است. در قم می زیست و پس از اخراج از قم از سوی احمد بن محمّد بن عیسی اشعری، در ری به زندگی خود ادامه داد. وی در سال ۲۵۵ ق مکاتبه ا ی با امام عسکری(ع) داشته است.[۴]

مکانت حدیثی

سهل بن زیاد، نزد دانشمندان بسیاری درس آموخت و از آنان، روایت کرد. تعداد مشایخ او را بیش از ۱۶۵ استاد دانسته اند[۵] و راویان بسیاری از وی روایت کرده اند که بیش از ۳۵ شاگرد حدیثی وی، احصا شده است.[۶] برخی از استادان وی عبارت اند از: ابراهیم بن عبد الرحمان، صفوان بن یحیی، ابن ابی عُمَیر، بَزَنطی، احمد برقی، محمّد بن خالد برقی و محمّد بن حسین بن ابی خطاب. همچنین برخی راویان او عبارت اند از: احمد بن ادریس، احمد بن یحیی، حسن بن حسن بن بندار، علی بن ابراهیم و محمّد بن حسن صفّار. علمای رجال، در توثیق و تضعیف سهل بن زیاد، متّفق القول نیستند. رجالیان پیشین، چون شیخ طوسی، یک بار او را جزﺀ ثقات[۷] و بار دیگر، جزﺀ ضعفا آورده اند.[۸] نجاشی، احادیث او را ضعیف دانسته و ابن غضائری[۹] و کشّی[۱۰] و جمعی دیگر،[۱۱] او را تضعیف کرده اند. در مقابل، جمعی او را توثیق نموده و در شمار مشایخ اجازه حدیث، یاد کرده اند.[۱۲] متأخّران، امر درباره سهل بن زیاد را سهل می دانند.[۱۳] بی تردید، او امامی صحیح الاعتقاد به شمار می آید.[۱۴]

احادیث و آثار

نام سهل در کتب اربعه، در ۲ هزار و ۵۶۷ سند آمده است. دو کتاب با نام های التوحید و النوادر،[۱۵] از وی به ثبت رسیده اند.


[۱] . رجال الطوسی: ص۳۷۵ ش۵۵۵۶.

[۲] . همان: ص۳۸۷ ش۵۶۹۹.

[۳] . همان: ص۳۹۹ ش۵۸۵۱.

[۴] . رجال النجاشی: ج۱ ص۴۱۷ ش۴۸۸، التوحید: ص۱۰۱ ح ۱۴.

[۵] . معجم رجال الحدیث: ج۸ ص۳۴۱-۳۴۴ ش۵۶۲۹.

[۶] . همان: ج۸ ص۳۴۴ ش۵۶۲۹.

[۷] . رجال الطوسی: ص۳۸۷ ش۵۶۹۹.

[۸] . الفهرست، طوسی: ص۱۴۲ ش۳۳۹.

[۹] . رجال النجاشی: ج۱ ص۴۱۷ ش۴۸۸، رجال ابن الغضائری: ص۶۷ ش۶۵.

[۱۰] . رجال الکشّی: ج۲ ص۸۳۷ ش۱۰۶۸.

[۱۱] . خلاصة الأقوال: ص۲۲۸ ش۲، رجال ابن داوود: ص۲۴۹ ش۲۲۲.

[۱۲] . رجال السید بحر العلوم: ج۳ ص۲۳ و ۲۵، وسائل الشیعة: ج۲۰ ص۲۱۳ فایده دوازدهم.

[۱۳] . کتاب الطهارة، امام خمینی: ج۱ ص۷۸.

[۱۴] . تنقیح المقال: ج۲ ص۷۶ ش۵۳۹۶.

[۱۵] . رجال النجاشی: ج۱ ص۴۱۸ ش۴۸۸.