کعب الأحبار(م 32 یا 33 یا 34 ق)

در سال ۱۷ ق، در روزگار خلافت عمر، مسلمان شد.[۱] از آن جهت کعب الأحبار[۲] شد که همه کتاب های مقدّس را می دانست و در عصر جاهلی، ازجمله دانشمندان بزرگ یهود در یمن به شمار می رفت. وی در ۱۰۴ سالگی، به سال ۳۲ یا ۳۳، یا ۳۴ ق، قبل از مرگ عثمان، فوت کرد.[۳]

مکانت حدیثی

یکی از بزرگ ترین دانشمندان یهودی مسلمان شده و منبع نقل بسیاری از روایات مسلمانان در باب داستان های بنی اسرائیل به شمار می آید.[۴] کعب، از عمر بن خطّاب، نقل روایت کرده است.[۵] نیز راویانی چون عبد اللّٰه بن عبّاس، عبد اللّٰه بن عمر، عبد اللّٰه بن زبیر، عبد اللّٰه بن عمرو بن عاص و سعید بن مسیب، از وی اخذ دانش کرده اند.[۶] او پس از اسلام با اصحاب پیامبر(ص)، ارتباط داشت و صحابیان و گروهی از تابعیان، ازجمله خلیفه دوم، مطالبی را از او اخذ کردند.[۷] وی با قصّه سرایی، توانست داستان های جعلی را وارد داستان های قرآن کند.[۸] از کعب الأحبار، روایات بسیاری در توجیه عملکردها و تأیید اندیشه های خلیفه دوم، نقل شده است.[۹] پس از مدّتی، برخی صحابیان، پی به دروغ پردازی و ماهیت یهودی وی بردند و به سخنان او با دیده تردید نگریسته، او را تکذیب کردند.[۱۰] وی در زمان خلافت عثمان، مورد توجّه خلیفه قرار گرفت و مرجعیت علمی دستگاه خلیفه را بر عهده داشت.[۱۱] در عصر عثمان، به شام، نزد معاویه رفت و به نشر عقاید خود به نفع حکومت معاویه پرداخت.[۱۲]

احادیث و آثار

از کعب الأحبار، روایات بسیاری در منابع معتبر حدیثی و تاریخی و تفسیر اهل سنّت، گزارش شده است، ولی بخاری حدیثی از او نقل نکرده است.


[۱] . تهذیب التهذیب: ج۴ ص۵۶۹.

[۲] . اَحبار، مفرد آن حِبْر، کلمه ای است عِبری، به معنای روحانی یهودی و برابر کلمه «ربّی» و گاه به معنای مقامی کمتر از «ربّی» نیز به کار رفته است.

[۳] . تاریخ دمشق: ج۵۰ ص۱۷۲ و ۱۷۵.

[۴] . البدایه و النهایة: ج۱ ص۱۷.

[۵] . الثقات: ج۵ ص۳۳۳.

[۶] . الجرح و التعدیل: ج۷ ص۱۶۱ ش۹۰۶.

[۷] . تذکرة الحفّاظ: ج۱ ص۵۲.

[۸] . أضواء علی السنّة المحمّدیة: ص۱۴۶.

[۹] . شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید: ج۱۲ ص۱۹۱، حلیة الأولیاء: ج۵ ص۳۶۴ ـ ۳۹۱.

[۱۰] . مختصر تاریخ دمشق: ج۲۱ ص۱۸۷.

[۱۱] . الغدیر: ج۸ ص۳۵۱.

[۱۲] . الإصابة: ج۵ ص۴۸۳.