ابوهُرَیرَه(م 58 ق)

نام وی پیش از اسلام، عبد شمس بود که پیامبر(ص) آن را به عبد الرحمان، تغییر داد.[۱] در سال هفتم هجری در مدینه یا خیبر،[۲] اسلام آورد و در صُفّه، اقامت گزید. خلیفه دوم حکومت یمن را دو سال به او سپرد و به دلیل گردآوری فراوان مال از این سمت برکنارش کرد.[۳] پس از بیعت مسلمانان با امام علی(ع)، معاویه از ابو هُرَیره برای متّهم کردن ایشان به جانب داری از قاتلان عثمان، بهره برد.[۴] ابو هُرَیره، در مسائل سیاسی، همواره در تقابل با اهل بیت(ع) قرار داشت؛[۵] امّا گاه روایت هایی در فضائل اهل بیت(ع) از او گزارش شده است.[۶] وی به سال ۵۸ ق در ۷۸ سالگی درگذشت.[۷]

مکانت حدیثی

او افزون بر پیامبر(ص)، از برخی صحابیان ایشان نیز روایت شنیده است.[۸] در میان راویان از وی، ذکوان ابو صالح سمان (۳۱۵ روایت)، ابو سلمة بن عبد الرحمان بن عوف (۲۸۷ روایت)، عبد الرحمان بن هرمز اعرج (۱۹۶ روایت) و سعید بن ابی سعید مقبری (۱۳۵ روایت)، بیشترین حجم روایت از او را به خود اختصاص داده اند.[۹]

بیش از هشتصد نفر از ابو هُرَیره، روایت گزارش کرده اند[۱۰] که مزی، نام بیشتر آنان را آورده است.[۱۱] برخی از اهل سنّت او را به تدلیس و عدم وثاقت، متّهم کرده اند.[۱۲] از او در مقابل این اتّهام با دلایلی همچون عدم خدشه تدلیس در رتبه صحابیان به جهت وثاقت عمومی این طبقه و یا وجود مفاد متواتر، دفاع شده است.[۱۳] او در روایات اهل بیت(ع)، «أکذب النّاس» و یکی از سه نفری که به پیامبر خدا(ص) دروغ می بستند، معرّفی شده است.[۱۴] بیشتر صحابیان، او را به دروغ گویی و جعل حدیث، متّهم کرده اند.[۱۵] امام علی(ع)، او را دروغ گوترین مردم، معرّفی کرده است.[۱۶] از او نقل شده که احادیثش در دو ظرف بوده که یکی را هیچ گاه نگشوده است.[۱۷] فراوانی روایات وی، در مدّت کوتاه مصاحبتش با پیامبر خدا(ص)، سبب شد تا منقولات وی، با اعتراض و نقّادی علما و صحابیان قرار گیرد.[۱۸] عایشه نیز فراوانی روایت های او را به چالش کشیده است.[۱۹] ابو حنیفه، بسیاری از روایت های او را نپذیرفت و وی را به جعل حدیث، متّهم کرد.[۲۰] وی تحت تأثیر کعب الأحبار یهودی، اسرائیلیات فراوانی را به متون اسلامی وارد ساخت و با انکار صحابیان مواجه شد.[۲۱] در مقابل، دانشوران اهل سنّت با پذیرش اصل عدالت صحابیان، روایت های او را پذیرفته اند.[۲۲]

احادیث و آثار

با وجود همراهی اندک ابو هُرَیره با پیامبر(ص)، روایت های او از مجموع روایت های امام علی(ع) و اصحابی چون ابوبکر و عمر و عایشه، بیشتر است.[۲۳] بر اساس آماری که از احادیث ابو هُرَیره داده شده، شمار احادیث منفرد وی در صحیح البخاری، ۹۳ حدیث و در صحیح مسلم، ۱۸۹ حدیث است. احادیث مشترک او در صحیحین، ۳۲۵ حدیث و به طور کلّی، احادیث او در کتاب های معتبر حدیثی اهل سنّت، بالغ بر ۵ هزار و ۳۷۴ روایت، گزارش شده است.[۲۴] احمد بن حنبل، در مسند ابو هُرَیره از او ۳ هزار و ۶۸۲ روایت در موضوعات اعتقادی، فقهی، تاریخ، تفسیر، سیره، ملاحم و طب، گزارش کرده است. وی روایات «حدیث غدیر»، «حدیث ثقلین»، احادیثی در فضیلت امام علی(ع)[۲۵] و اهل بیت پیامبر(ع) را نقل کرده است.

[۱] . سیر أعلام النبلاء: ج۲ ص۵۷۸ ش۱۲۶، الاستیعاب: ج۴ ص۳۳۲.

[۲] . الطبقات الکبری: ج۴ ص۳۲۵ و ۳۲۶.

[۳] . الطبقات الکبری، ج۴ ص۳۳۵؛ العقد الفرید، ج۱، ص۵۵.

[۴] . أنساب الأشراف: ج۳ ص۱۱۳۱.

[۵] . الغارات: ج۲ ص۵۶۹.

[۶] . البدایة و النهایة: ج۸ ص۳۴، الإصابة: ج۸ ص۲۶۴.

[۷] . الاستیعاب: ج۴ ص۳۳۵.

[۸] . سیر أعلام النبلاء: ج۲ ص۵۷۸.

[۹] . المسند الجامع: ج۱۶ ص۴۵۳ - ج۱۸ ص۵۱۶.

[۱۰] . تدریب الراوی: ج۵ ص۱۸۹.

[۱۱] . تهذیب الکمال: ج۳۴ ص۳۶۷-۳۷۷.

[۱۲] . شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید: ج۴ ص۶۸ و ج۲۰ ص۳۱.