ابن حزم اَندُلُسی(382-456 ق)

در سال ۳۸۴ ق، در اندلس، به دنیا آمد. پدرش از بزرگان قُرطُبه بود[۱] که در دولت عامری، سمت وزارت بر عهده داشت. ابن حزم نیز در جوانی به وزارت منصوب شد و در اوان جوانی، در ادبیات، اخبار گذشتگان، شعر، منطق و فلسفه، به استادی رسید.[۲] وی نخست از فقیهان و حافظان شافعی بود. سپس یافته های علمی اش او را به این باور رساند که قیاس را در فتوایش انکار کند و تنها ظاهر نص و عموم کتاب و حدیث را معیار پذیرش مبانی فقهی خود قرار دهد. از این رو به برائت اصلی و استصحاب حال معتقد شد. وی در سال ۴۵۶ ق درگذشت.[۳]

مکانت حدیثی

ابن حزم از مشایخ و علمای بسیاری حدیث فرا گرفت. یحیی بن مسعود بن وجه الجنّه، احمد بن محمّد بن حسور، عبد اللّٰه بن ربیع تمیمی و یوسف بن عبد اللّٰه قاضی، ازجمله استادان وی به شمار می روند. محدّثان بسیاری نیز از ابن حزم، استماع حدیث کرده اند که فرزندش فضل و ابو عبد اللّٰه حمیدی، ابو الحسن شریح بن محمّد و برخی دیگر، ازجمله آنان هستند.[۴] در نقل حدیث، ذکاوت و مهارتی خاصّ و در نظم و نثر، ید طولایی داشت. علمای اهل سنّت و شرح حال نگاران، وی را به بزرگی و عظمت ستوده اند.[۵]

آثار حدیثی

ابن حزم اندلسی، یکی از محدّثان پُر تألیف اهل سنّت به شمار می آید. پسرش، ابو رافع، آثار تالیفی پدرش را حدود چهارصد اثر یاد کرده است.[۶] ازجمله آثار او عبارت اند از: الإیصال إلی فهم کتاب الخصال الجامعة لجمل شرائع الإسلام و الحلال و الحرام و السنة و الاجماع و المحلّی شرح المجلی بالحج و الآثار.


[۱] . تذکرة الحفّاظ : ج۳ ص۱۱۴۶، الأعلام، زرکلی : ج۴ ص۲۵۴.

[۲] . سیر أعلام النبلاء : ج۱۸ ص۱۸۴ ش۹۹، الأعلام، زرکلی : ج۴ ص۲۵۴.

[۳] . تذکرة الحفّاظ : ج۱۳ ج۳ ص۱۱۴۹، ۱۱۵۱ و ۱۱۵۴.

[۴] . همان : ج۲ ص۱۱۴۶، سیر أعلام النبلاء : ج۱۸ ص۱۸۴.

[۵] . تذکرة الحفّاظ : ج۱۳ ص۱۱۴۶، البدایة و النهایة : ج۱۲ ص۹۲.

[۶] . الأعلام، زرکلی : ج۴ ص۲۵۴.