رویکردهای خاورشناسان به مسئلۀ انسجام قرآن: سیر تحوّل تاریخی؛ ویژگی ها؛ زمینه ها

نشریه : تحقیقات علوم قرآن و حدیث

نویسنده : پديدآورنده : معصومه شیرازی
پديدآورنده : نصرت نیل ساز
پديدآورنده : محمدعلی لسانی فشارکی

سال 1397 / شماره پیاپی 41 / صفحه 41-50

چکیده :

مطالعۀ قرآن به‌عنوان یک متن مقدس، خصوصاً به‌دلیل اشتراکات موضوعی با محتوای کتاب‌های مقدس پیشین، همواره مورد توجه خاورشناسان بوده است. از آن‌جا که نحوۀ چینش آیات قرآن و ترکیب محتوایی آن‌ها برخلاف الگوی عهدین است، بارزترین خصیصۀ سبکی قرآن که در مواجهه ابتدائی غیرمتعارف می‌نماید، ناپیوستگی و فقدان انسجام ظاهری است. در این جستار، روند تاریخی رویکردهای غربیان به انسجام قرآن، ویژگی‌های رویکردها و عوامل و زمینه‌های پیدایش و تحول آن‌ها واکاوی شده است. سیر تطوّر تاریخی روندی سه‌ مرحله‌ای را نشان می‌دهد: نفی کلّی انسجام قرآن؛ اذعان به انسجام سوره‌های مکی و تردید در وجود پیوستگی در سور مدنی؛ تأکید بر لزوم بررسی سوره‌های مدنی با فرض وجود انسجام در آن‌ها. هم‌چنین ویژگی‌های این رویکردها دستخوش تغییراتی شده است، از جمله: تغییر رویکرد جدلی به رویکرد علمی؛ تحول از فهم انسجام قرآن در فرآیند تکوین تاریخی به فهم انسجام متن در نسخۀ نهائی؛ تغییر تصور ترکیب تصادفی به انگارۀ وحدت ادبی سوره‌. عوامل پیدایش و دگرگونی رویکردها متعدد است که می‌توان به مأنوس بودن ذهن غربی به نظم کتاب مقدس و نظم موضوعی، مراجعه به متن عربی به جای ترجمۀ قرآن، مطالعۀ قرآن به مثابۀ کلامی شفاهی و تفاوت دیدگاه‌ها درباره نحوۀ تدوین قرآن اشاره کرد.

کلیدواژه‌های مقاله :خاورشناسان؛ انسجام قرآن؛ سور مکی؛ "سور مدنی؛ "وحدت سوره