تحلیل شیوۀ ارتباط کتب حدیثی موجود شیعه با مکتوباتِ سه قرن اول هجری

نشریه : حدیث پژوهی

نویسنده : پديدآورنده : محمد حسین بهرامی
پديدآورنده : محمد اعجاز نگری

سال 1397 / شماره پیاپی 20 / صفحه 219-244

چکیده :

مؤلفان آثار باقی مانده حدیثی شیعه در آثار خود، روایات را با تعبیر سماع و تحدیث و یا به صورت معنعن نقل نموده و اشاره ای به نقش مکتوبات قبلی ندارند.
ابهام در این ارتباط می تواند در ارزیابی روایات برای کارکردهای غیر فقهی و همچنین دیدگاههای مستشرقان موجب تردید در دقت و اعتبار روایات این آثار گردد.
درباره رابطه مکتوبات موجود و کتابهای نگاشته شده در سه قرن اول هجری، دو نظر قابل طرح است:
دیدگاه اول آن است که بر اساس ظاهر اسناد معتقد باشیم مکتوبات در نقل روایات نقشی نداشته و شيوة نقل صرفا متکی بر قرائت و سماع بوده است.
با توجه به جایگاه کتابت در نزد اهل بیت و حجم مکتوبات شیعیان در سه قرن اول هجری و همچنین اطلاع راویان از آسیب هایی که نقل شفاهی در پی دارد، این دیدگاه قابل قبول نمی نماید؛
​دیدگاه دوم ابتنای آثار موجود بر مکتوبات پیشین است که با توجه به شیوه رایج نقل حدیث در آن دوره در قالب اسناد معنعن بیان شده است. این دیدگاه ضمن پاسخ گویی به ابهامات مطرح شده نسبت به دیدگاه نخست، با تصریح شیخ طوسی و تعداد دیگری از علمای متقدم و متأخر و همچنین برخی از مستشرقان تأیید می شود. .

کلیدواژه‌های مقاله :مکتوبات حدیثی، جوامع حدیثی، اسناد، کتابت حدیث.