تاريخ : پنج شنبه 1398/10/12 تاریخ ایجاد:
کد خبر: 69396
قواعد بازیابی متون حدیثی

قواعد بازیابی متون حدیثی

عضو هیئت علمی پژوهشکده مجمع الفکر الاسلامی، در اولین نشست علمی «قواعد بازیابی متون حدیثی»، با اشاره به اهمیت بازیابی متون حدیثی شیعه، بیان کرد: گذشتگان در بازیابی متون و کتب حدیثی نهایت دقت را به خرج می‌دادند و اگر کتاب یا حدیثی اجازه از استاد داشت، می‌پذیرفتند.

به گزارش وسائل،محمود ملکی، عضو هیئت علمی  پژوهشکده مجمع الفکر الاسلامی، شامگاه سه‌شنبه، ۱۰ دی ماه، در اولین نشست علمی «قواعد بازیابی متون حدیثی»، که در این پژوهشکده برگزار شد، با اشاره به اهمیت بازیابی متون حدیثی شیعه، بیان کرد:
گذشتگان در بازیابی متون و کتب حدیثی نهایت دقت را به خرج می‌دادند و اگر کتاب یا حدیثی اجازه از استاد داشت، می‌پذیرفتند. قدما (عالمان و محدثان قرون اولیه اسلامی) در اعتبارسنجی روایات، عمدتاً کتاب‌محور بودند. یکی از مهم‌ترین قرینه‌ها در بازیابی متون، کتاب بود و در اعتبارسنجی روایات آن را لحاظ می‌کردند.

روایات طبی مربوط به منطقه و مزاج و اقلیم خاصی است و نمی‌توان آن را مبنای علم طب و درمان برای همه افراد قرار داد. ممکن است امام معصوم(ع) برای زمان و مکان خاصی، یک خوراکی و میوه و گیاهی را تجویز کرده باشند.
ملکی با اشاره به اهداف و ضرورت بازیابی روایات از متون اصلی بیان کرد:
اولین فایده این است که وقتی منبع مفقود حدیث، یافته شود، آن منبع دارای هویت مستقل می‌شود و می‌توانیم در مورد آرای نویسنده آن منبع اظهارنظر کنیم؛ دومین ضرورت این است که سنجه‌ای برای منبع موجود خواهیم داشت، مثلاًً اگر در مورد اعتبار کافی سخن می‌گوییم باید ابتدا اعتبار منابع آن را بسنجیم.

عضو هیئت علمی پژوهشکده مجمع الفکر الاسلامی با بیان اینکه معلوم شدن شهرت و شذوذ منبع از دیگر فواید بازیابی حدیث است، تصریح کرد:
اگر حدیثی در یک موضوع واحد داشته باشیم، ولی یکی در کتاب مشهور و دیگری در کتاب غیرمشهور باشد، همین عامل مهمی در اعتبار سنجی روایت است.

ملکی با بیان اینکه به عقب بردن تاریخ اندیشه از دیگر فواید بازیابی حدیث است، تصریح کرد: کلبرگ (مستشرق حدیث‌پژوه) در مقاله‌ای آورده که بحث احادیث ائمه(ع) (اثنا عشر)، بحثی متأخر است؛ یعنی در قرون اولیه اسلامی سابقه ندارد، ولی وقتی احادیث این باب و منابع آن را بازیابی می‌کنیم می‌بینیم که تاریخ احادیث ائمه اثناعشر(ع) به قرن دوم هجری بازمی‌گردد؛ لذا بازیابی احادیث حتی به قوت و اتقان مذهب شیعه هم یاری می‌رساند. بنده تمامی احادیث محاسن برقی و کافی کلینی را تطبیق دادم و روشن شد که کلینی با شیوه خاصی از محاسن، حدیث آورده و آن به کاربردن تعبیر «عدة من اصحابنا» به عنوان یک قاعده است. این نشان می‌دهد که کلینی از محاسن حدیث گرفته است. همچنین نجاشی از  برقی نقل کرده که اکثر احادیث کتب علی بن مهزیار از حسین بن سعید است.

کتب حدیثی اولیه در دوره سیدبن طاووس

ملکی با بیان اینکه نقل «وجاده» در نزد قدما تضعیف می‌شد، اضافه کرد: بسیاری از کتب حدیثی تا زمان سیدبن طاووس وجود داشت و کلبرگ لیست کتبی را که سید بن طاووس از آن نقل کرده آورده، ولی برخی کتب میانی، که حاوی منابع اولیه حدیثی است، سبب شده تا محققان سراغ منابع اولیه نروند و همین سبب شد که منابع نخستین از بین برود.

پژوهشگر پژوهشکده مجمع الفکر الاسلامی با ذکر اینکه مراجعه به کتب متقدم و اصلی ضروری است، زیرا تفاوت‌هایی میان کتب منبع و متأخر وجود دارد و می‌تواند در برداشت محقق مؤثر باشد، تصریح کرد: از دیگر فواید مشاهده حدیث در منبع اصلی دیدن عنوان کلی آن حدیث و احادیث مرتبط است.

احیایحدیث‌خوانیدر حوزه

ملکی با بیان اینکه باید حدیث‌خوانی و سماع احادیث احیا شود، افزود: اینکه کسی کتابی بخرد و احادیثی را در آن ببیند و نقل کند روش درستی در انتقال حدیث نیست، بلکه باید با شنیدن و سماع از استاد همراه باشد، آن هم سماعی که با فهم همراه باشد یا شاگرد در نزد استاد احادیث را قرائت کرده باشد.

این پژوهشگر یکسانی سند با طریق را از جمله قواعد بازیابی احادیث برشمرد و ابراز کرد: مثلاًً سند حدیثی در کافی از یک راوی نقل شده و طریق آن در کتاب نجاشی به صورت یکسان با سند بیان شده است؛ این مسئله سبب می‌شود تا به حدیث و راوی آن به علت شهرت در نزد محدثان آن دوره اعتماد داشته باشیم. مثلاً سندعلی بن ابراهیم عن ابیه عن النوفلی عن السکونی در کتاب کافی پرتکرار است و طریق نجاشی هم با این سند یکی است و همین مسئله بر اعتبار روایت می‌افزاید. البته راویان مشهور  کتب هم در اعتبار مؤثرند؛ مثلاً در این سند ذکر شده نوفلی جزء راویان مشهور  است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده مجمع الفکر الاسلامی با اشاره به قاعده دیگر با عنوان تکرار تصریح کرد: وقتی سندی در کتب حدیثی پرتکرار است نشان می‌دهد که آن حدیث از اعتبار بیشتری برخوردار است و نشانی از منابع مکتوب منبع حدیثی است. همچنین، در اعتبار  احادیث قائل به صفر و صد نیستیم و شواهد مهم است. قرب‌الاسناد، شهرت فتوایی و برخی تعابیر مشهور حدیثی مانند عدة من اصحابنا می‌تواند جزء شهود برای اعتبار منابع حدیثی قرار بگیرد.

وی با بیان اینکه در قدما بحث در مورد راوی سند همانند متن مهم تلقی می‌شده است، بیان کرد: نگاه حدیثی ما زمانی تغییر یافت که نگاه فقهی بر روایات حاکم شد و بحث از عدالت راوی همانند عدالت امام جماعت و شاهد هم به میان آمد.

روایات طبی مشروط بر تجربه علمی

این پژوهشگر در مورد روایات طبی و بحث اعتماد یا عدم اعتماد به آن‌ها در درمان افراد گفت:

روایات طبی مربوط به منطقه و مزاج و اقلیم خاصی است و نمی‌توان آن را مبنای علم طب و درمان برای همه افراد قرار داد. ممکن است امام معصوم(ع) برای زمان و مکان خاصی، یک خوراکی و میوه و گیاهی را تجویز کرده باشند. لذا اگر بخواهیم به عنوان یک مسئله علمی به آن عمل کنیم، ابتدا باید مورد تجربه و آزمون قرار بگیرد، یعنی در قالب یک گزاره تاریخی به آن نگاه کنیم.

ملکی افزود: باید میان درمان و بهداشت در استفاده از روایات طبی، تفاوت قائل شویم؛ زیرا روایات معتبر طبی برای بهداشت مناسب هستند، ولی مثلاً وقتی بخواهیم براساس روایتی، نسخه برای یک بیمار بدهیم نیازمند تجربه‌ و آزمون علمی و تجربی است.

این محقق با بیان اینکه متأسفانه در مواردی نسخه‌پیچی براین اساس منجر به بیماری‌های شدید برای برخی افراد و بدبینی به روایات شده است، تصریح کرد: تأکید بر آزمایش دستورات این روایات، دال بر این نیست که روایات طبی را کاملاً رد کنیم، چون تنوع روایات رسیده آن قدر زیاد است که نشان می‌دهد ائمه(ع) فارغ از دانش غیبی، از جهت علمی نیز افراد ویژه‌ای بوده‌اند.

خبرگزاری فارس :
خبرگزاری ایکنا :
خبرگزاری ایرنا :