آراء دانشمندان و مورخان درباره امام سجاد عليه السّلام‏

آراء دانشمندان و مورخان درباره امام سجاد عليه السّلام‏

نطرات و آراء دانشمندان و مورخان درباره امام سجاد عليه السّلام‏

يعقوبى مى‌نويسد: او از برترين مردم و سخت‌كوش‏ترين آنان در عبادت بود و به همين دليل «زين العابدين» [زينت عبادت‏كنندگان‏] نام گرفته است و از فرط وجود آثار سجده بر پيشانى به «ذو الثفنات» [صاحب پينه‏‌ها] ملقب گرديده است ...[۲].

  1. حافظ ابو القاسم على بن حسن شافعى معروف به ابن عساكر در شرح احوال امام سجاد عليه السّلام مى‌نويسد: على بن الحسين راستگو و مورد اعتماد بود، بسيار حديث مى‌گفت و داراى مقامى بالا و بلند بود ...[۳].
  2. ذهبى صاحب سير اعلام النبلاء مى‌نويسد: جلالت قدر وى عجيب و به خدا قسم برازنده او بود، او از نظر شرافت، آقايى، علم، خداشناسى و عقل كاملى كه داشت كاملا شايسته مقام امامت عظمى بود ...[۴].
  3. حافظ ابو نعيم اصفهانى مى‌نويسد: على بن حسين بن على بن ابى طالب عليهم السّلام زينت عبادت ‏كنندگان و روشنى‌‏بخش زمره فرمانبرداران، شخصى عابد، باوفا، بخشنده و پاك و خالص بود ...[۵].
  4. صفى الدين مى‌نويسد: زين العابدين هدايتگرى بزرگ و خود راه نجات بود ...[۶].
  5. نووى مى‌نويسد: همه بر بزرگوارى او در همه زمينه‏‌ها اتفاق ‏نظر دارند ...[۷].
  6. عماد الدين ادريس قرشى مى‌نويسد: امام زين العابدين پس از امام حسن و امام حسين كه بر همه آن درود باد، افضل و اشرف اولاد رسول خدا بوده و عبادت و زهد و ورع او از ديگران بيشتر بود[۸].
  7. ابن عنبه نسب ‏شناس مشهور مى‌نويسد: فضايل او به حدى است كه به شماره و توصيف در نمى‌آيد[۹].
  8. شيخ مفيد مى‌نويسد: على بن الحسين پس از پدر بزرگوارش از نظر علم و عمل برترين خلق خدا بود، همچنين مى‌نويسد: فقهاى عامه از او علوم بى‏شمارى نقل كرده و احاديثى كه راويان در موعظه، دعا، فضائل قرآن، احكام حلال و حرام، آداب جنگى و تاريخ از او حفظ كرده‌اند در ميان علما مشهور است‏[۱۰].
  9. ابن تيميه مى‌نويسد: امّا على بن الحسين از نظر علم و دين از بزرگان و سادات تابعين است، فضايل وى از قبيل خشوع و صدقه پنهان و ...معروف است‏[۱۱].
  10. شيخانى قادرى مى‌گويد: خوبى و نيكوكارى آقاى ما زين العابدين على بن الحسين بن ابى طالب مشهور است و آوازه كرم و بخشندگى‏اش آفاق را در نورديده، منزلتش بزرگ، سينه‌اش گشاده، داراى كراماتى آشكار است كه چشمان بينا آن را ديده و در روايات متواتر ثبت كرده‌اند[۱۲].
  11. محمد بن طلحه قرشى شافعى مى‌نويسد: «او زينت عبادت‏ كنندگان، الگوى زاهدان، سرور تقوى‏ پيشگان و پيشواى مؤمنان است، خلق و خويش‏ گواه صادقى بر اين است كه از نسل پيامبر خدا و مقام قرب و نزديكى او به خداوند از اوصافش پيدا است. پينه‌‏هاى پيشانيش نشانگر نماز و شب‏ زنده دارى‌‏هاى بسيار و روگردانى او از دنيا و بى‌‏اعتنايى‌‏اش به آن دليل زهد فراوان او است، اخلاق پرهيزگارانه برايش مهيا شده ولى او به مقامى مافوق آن رسيده و انوار تأييد ربانى بر او تابيده و او در پرتو آن راه هدايت را در پيش گرفته است. انس و الفت وى با اذكار و اوراد و عبادات بوده و وفاداريش در اداى وظيفه بندگى زينت وى گرديده است، بسا كه از درازى شب مركبى راهوار براى طى سفر آخرت فراهم ساخته و از تشنگى روزهاى بسيار داغ راهنمايى براى اين سفر طولانى تهيه ديده بود، كرامات و خوارق عاداتى را كه از او سر زده چشمان بينا ديده و در روايات متواتر ثبت كرده‌اند كه همه اين مسائل شاهد بر اين معنى هستند كه او از پادشاهان جهان آخرت است»[۱۳].
  12. امام شافعى گويد: «على بن الحسين فقيه‏‌ترين اهل مدينه است»[۱۴].
  13. جاحظ گويد: «آنچنان كه من ديده‌ام خوارج، شيعه، معتزله، عامه و خاصه همه درباره امام على بن الحسين يك نظر دارند و احدى را نيافتم كه در برترى او بر ديگران ترديدى به خود راه داده يا در مقدم بودن او بر ديگران شك داشته باشد ...»[۱۵].
  14. سبط ابن جوزى در تذكرة الخواص مى‌نويسد: او پدر امامان است كنيه‌اش ابو الحسن، لقبش زين العابدين و پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله او را «سيد العابدين» يعنى سرور عبادت‏‌كنندگان ناميده است ... ديگر لقب‏‌هاى او سجاد، زكى، امين و ذى الثفنات، است ثفنات به آن قسمت‏‌هايى از بدن شتر گفته مى‌شود كه‏ هنگام نشستن با زمين تماس پيدا مى‌كند و پينه مى‌بندد مثل زانو و چون طول سجود در مواضع سجده امام سجاد اثر گذاشته بود او را ذو الثفنات لقب دادند[۱۶].

پيشوايان هدايت، ج‏۶، ص: ۲۷

[۲]تاريخ يعقوبى ۳/ ۴۶.

[۳]تاريخ دمشق ۳۶/ ۱۴۲.

[۴]سير الاعلام النبلاء ۴/ ۲۴۰.

[۵]حلية الولياء ۳/ ۱۳۳.

[۶]وسيلة المآل فى عدّ مناقب الآل/ ۲۸۰.

[۷]به نقل از تهذيب اللغات و الاسماء ق ۱/ ۳۴۳.

[۸]عيون الاخبار و فنون الآثار ۱۴۴.

[۹]عمدة الطالب/ ۹۳.

[۱۰]الارشاد ۲/ ۱۳۸ و ۱۵۳.

[۱۱]منهاج السنة ۲/ ۱۲۳.

[۱۲]الصراط السوى/ ص ۱۹.

[۱۳]مطالب السئول ۲/ ۴۱.

[۱۴]رسائل جاحظ/ ۱۰۶.

[۱۵]عمدة الطالب ۱۹۳- ۱۹۴.

[۱۶]تذكرة الخواص ۳۲۴.