واکاوی انسجام‌بخشی هنرسازه التفات در خطبه‌های نهج‌البلاغه (مطالعه موردی 40 خطبه نخست)

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : علی پیرانی شال
پديدآورنده : هومن ناظمیان
پديدآورنده : سودابه مظفری
پديدآورنده : داود مؤمنی

سال 1399 / شماره پیاپی 30 / صفحه 79-96

چکیده :

کاربست هنرسازه التفات توجه خواننده را به کلام و زیبایی‌های آن جلب می‌نماید و یکی از مؤلفه‌های انسجام در خطبه‌های نهج‌البلاغه است.
واکاوی نقش التفات در انسجام خطبه‌های‌ امیر مؤمنان و تعیین میزان بهره‌گیری آن حضرت از گونه‌های التفات و بررسی تأثیر آن در انسجام متنی، هدف اصلی این پژوهش است.
این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر زبان­شناسی نقش‌گرا‌‌‌، کوشیده است بسامد گونه‌های مختلف التفات را در چهل خطبۀ‌ نخست نهج‌البلاغه مشخص نماید و نمونه‌هایی از آن‌ها را به‌عنوان عنصر انسجام‌بخش بررسی و تحلیل کند. نتایج نشان می­دهد خطبه‌های نهج‌البلاغه از التفات‌های شش‌گانه در ضمایر‌‌‌‌، عدد‌‌‌‌، صیغه‌ها‌‌‌‌‌، حروف‌‌‌‌، ساختار نحوی و واژگان بهره برده است.
این هنرسازه در خطبه‌های بلند کاربرد بیشتری داشته و در خطبه‌های کوتاه به کار نرفته و یا از بسامد کمتری برخوردار است و با قرار گرفتن در محور هم‌نشینی و جانشینی با برخی از مؤلفه‌های انسجام‌بخش در زبان‌شناسی دارای تناظر است و در انسجام خطبه‌ها نقش ایفا می‌­کند.

کلیدواژه‌های مقاله :نهج‌البلاغه‌‌ خطبه‌ها التفات‌‌ انسجام‌‌