نظريه، در فرهنگ اسلامي، وابستگي شديدي به تعلق و حضور حديث، افزون بر قرآن، در بنيادهاي نظري آن دارد،۱ دانشوران مسلمان خود را بينياز از شناخت حديث و مسائل آن ندانسته و هماره حديث پژوهي را در قالب جريان پويايي، مورد توجه و اهتمام نظري۲ و عملي خود قرار دادند، و از گذشته تا به امروز دستاوردهاي حديث پژوهي آنان در تارك تراث اسلامي ميدرخشد۳ . اين تلاشها و كوششها خود دليلي استوار و نشاني گويا بر پيش فرض اعتبار و حجيت حديث نزد عالمان مسلمان دارد كه مبتني بر آن، به پژوهش در باره حديث پرداختهاند۴ .
2. در ميان برخي از متفكران اسلامي در قرن دوم و نهم هجري۵ و كم و بيش در دوره معاصر، حديث پژوهي گاه با مسائل و شبهاتي همانند تشكيك در حجيت سنّت۶ ، قرآن بسندگي۷ ، دوگانگي منبعيت كتاب و سنّت۸ ، عصري بودن سنّت و ... رو به رو شد، و نقدها و پاسخهاي از سوي موافقان و مخالفان را برتابيد۹ كه ميتوان از اين جريان به عنوان چالش دروني كوتاه مدت حديث پژوهي در جهان اسلام ياد كرد؛ با اين كه اين جريان ريشهاي تاريخي و كهن دارد، لكن با استقبال چنداني مواجه نشد. ناگفته نماند كه انگاره‌هاي انتقادي نسبت به حجيت و كاركرد حديث بيشتر در جهان اهل سنّت، ظهور و بروز داشته است. افزون بر چالش دروني مذكور، حديث در بيرون از حوزه اسلام نيز با چالش ديگري رو به روست. اين چالش نزديك به سه قرن است كه در غرب شكل گرفته و در قالب شبهات جدي در نگاشته‌هاي مستشرقان انعكاس يافته است. بي شك، كساني كه دغدغه حديث پژوهي دارند ناگزير خود را علاقهمند به آگاهي از دستاوردهاي غربيان در حوزه حديث ميدانند.
3. امروزه حديث پژوهي در غرب، به يك گرايش علمي در مراكز دانشگاهي تبديل شده و محققاني از غربيان را به پژوهش، تدريس و تاليف در اين موضوع، به خود علاقهمند ساخته است۱۰ . بررسي فراواني نوشته‌هاي نشر يافته مستشرقان در كتابها و نشريات چند دهه اخير، نشانگر اين مهم است كه شمارگان نگاشته‌هاي آنان در حوزه مطالعات حديثي، رشد چشمگيري داشته و روز به روز در حال افزايش است. در
1.. ر.ك: الحديث النبوي و منزلته في الفكر الاسلامي المعاصر؛ السنّة حجيتها و مکانتها فى الاسلام و الردّ على منکريه.
2.. دانش‌هاي حديثي؛ گذشته، حال، آينده، ص۲ ـ ۲۴.
3.. تاريخ نگارش‌هاي عربي، ج۱، ص۱۲۳ به بعد.
4.. در باب نظريه اعتبار در علوم حديث بنگريد: نظرية الاعتبار في العلوم الإسلامية، ص۲۶۵ ـ ۳۹۹.
5.. الام، ج۷، ص۲۸۷؛ مفتاح الجنة في الاحتجاج بالسنة.
6.. آثار متعددي در اثبات اعتبار سنّت در انديشه اسلامي نوشته شده است، براي نمونه بنگريد: حجية السنة؛ السنة النبوية حجية السنّة؛ السنّة حجية و تدويناً؛ السنّة بين الاصول و التاريخ.
7.. القرآنيون و شبهاتهم حول السنّة؛ جريانشناسي قرآن بسندگي در دو قرن اخير نگاهي به شبه قاره هند و كشورهاي عربي؛ الإسلام هو القرآن وحده (آراء و أفکار)؛ رابطه متقابل کتاب و سنّت، ص۲۰۷ ـ ۲۲۱؛ نظرية السنة في الفکر الامامي الشيعي التكون والصيرورة، ص۶۱۲ ـ ۶۳۸.
8.. دوگانه انگاري منبعيت حجيت قرآن و سنت، ص۲۵۱ ـ ۲۸۸.
9.. براي گزارشي جامع از اين كوششها بنگريد: دانشنامه جهان اسلام، ج۱۲، ص۷۵۶ به بعد.
10.. Hadith:Origins and Developments.
