تحليل تفاوت‌ ديدگاه‌هاي قايلان به حجيّت اخبار آحاد در حوزه تفسير - صفحه 9

و لا يجوز لأحد أن يقلد أحداً منهم، بل ينبغي ان يرجع الي الادلة الصحيحة: إما العقلية، أو الشرعية، من اجماع عليه، أو نقل متواتر به، عمن يجب اتباع قوله، و لا يقبل في ذلک خبر واحد؛
جايز نيست که کسي در تفسير از «مفسران» ديگر تقليد کند، بلکه بايد به دلايل صحيح عقلي و شرعي مراجعه کند که عبارت‌‌اند از اجماع (معتبر) يا نقل متواتر از کسي که تبعيت کلام او لازم است (پيامبر صلي الله عليه و آله و امام معصوم عليه السلام ) و در اين باره خبر واحد پذيرفته نمي‌‌شود.۱
در ميان متأخرين و معاصرين نيز اين بحث مطرح بوده است. مجتهدان اصولي بيشتر در بحث حجيت خبر واحد به مفاد اين حجيت پرداخته‌اند و برخي با اعتقاد به اين که حجيت به معناي منجزيت و معذريت‌۲ است، و يا اين که حجيت يک نوع اعتبار عقلايي است (در برابر انکشاف واقعي) و نيازمند اثري شرعي [عملي] است تا قبول جعل و اعتبار شرعي براي آن ممکن باشد.۳ و يا با مباني ديگر حجيت خبر واحد ثقه در حوزه غير از احکام شرعي۴ ، و از جمله در حوزه روايات تفسيري‌، بر نتافته‌اند و دليلي بر اعتبار خبر واحد ثقه در باب تفسير نيافته‌اند.
اين بحث مورد توجه اين نوشتار نيست و دلايل اثبات و نفي حجيت روايات تفسيري مجالي ديگر مي‌طلبد؛ اما در برابر اين ديدگاه، افرادي قايل به حجيت خبرواحد ثقه در تفسير آيات قرآن کريم، افزون بر حجيت آنها در مجال احکام شرعي هستند.
آنچه در اين مقاله پي‌گيري مي‌شود، توجه به اختلاف مباني و نحوه تحليل هر يک در باره بحث حجيت خبر واحد ثقه در زمينه تفسير آيات قرآن کريم و آثار و پي‌آمد‌هاي هر يک و قضاوت‌ نهايي در باره اين ديدگاه‌‌هاست. سه نفر از کساني که در دوران معاصر بر اين نظريه تأکيد دارند، آيت الله خويي، آيت الله فاضل لنکراني و آيت الله معرفت هستند. البته ضمن اتحاد در نظريه، اختلافاتي هم در نحوه تقرير ديدگاه و طرح مباني و دلايل دارند که به شرح زير است:

الف. آيت الله خويي

ايشان از کساني است که به صراحت، به حجيت خبر واحد ثقه در حوزه تفسير پرداخته است. ايشان جداي طرح مباحث مربوط در درس خارج اصول،۵ در کتاب البيان نيز به اين بحث پرداخته‌اند. ايشان ضمن طرح اشکال مخالفين حجيت خبر واحد تفسيري به آن پاسخ مي‌گويند:

1.. التبيان في تفسير القرآن، ج ۱، ص ۶ .

2.. ر.ک : کفاية الاصول، ص۲۷۷.

3.. ر.ک : الميزان في تفسير القرآن، ج۱۰، ص ۶ ، ۵۹، ۳۶۵.

4.. ر.ک : مصباح الاصول (تقريرات درس آيت الله خويي)، ج۲، ص ۲۳۹.

5.. همان، ج ۲ ، ص۱۴۶ ـ ۲۱۰.

صفحه از 15