احاديث اثناعشر در منابع سه قرن نخست شيعه
محمدرضا وهابي ۱
چکيده
اعتقاد به دوازده امام و جانشين براي پيامبر از شاخصترين اعتقادات شيعيان شمرده ميشود. اين اعتقاد برگرفته از احاديث فراواني است که در منابع حديثي قرن چهارم و پنجم گردآوري شده است. برخي در پي ناکامي در دستيابي به منابع قديمي مدعي شدند که اعتقاد به دوازده امام در نيمه قرن چهارم بر اعتقادات شيعيان افزوده شده است.
نگارنده در اين نوشتار کوشيده است ابتدا وجود احاديث اثناعشر را در تعدادي از اندک منابع حديثي سه قرن اول به اثبات برساند. سپس با بهرهگيري از روش منبع يابي از طريق اسناد روايات تعداد ديگري از منابع قديمي اين احاديث را معرفي نمايد.
کليد واژهها: احاديث اثناعشر، منابع احاديث، اعتقاد شيعيان، سه قرن نخست هجري.
درآمد
يکي از بنياديترين اعتقاد شيعيان باور به دوازده جانشين براي پيامبر گرامي اسلام است. دانشمندان شيعه، مانند ساير اعتقادات براي اين اعتقاد نيز دلايل بسيار قوي و يقين آوري ارائه کردهاند. يکي از مهمترين دلايل ايشان مجموعه سخناني است که از سوي پيامبر و اهل بيت ايشان صادر شده و به «احاديث اثناعشر» شهرت پيدا کرده است. احاديث اثناعشر در مهمترين منابع معتبر شيعه واهل سنت گرد آوريشده و وجه دلالي مشترک تمام آنها اين است که عدد جانشينان پيامبر را در دوازده نفر محصور کرده است ۲ .
در مقابل، گروهي چنين ميپندارند که اعتقاد به دوازده امام قرنها پس از رحلت پيامبر بر اعتقادات شيعيان افزوده شده است. اتان کلبرگ، مستشرق يهودي، با بررسي تاريخي اعتقاد به دوازده امام ادعا
1.عضو هيأت علمي پژوهشکده علوم و معارف حديث.
2.. در منابع شيعي افزون بر عدد جاشينان پيامبر نام ايشان نيز به صورتي آمده، که کمترين ترديد را در انطباق اين احاديث بر امامان شيعه باقي نميگذارد.