بررسی جمله «اِتَّقِ شَرَّ مَنْ اَحْسَنتَ اِلَیْه» از حیث صدوری و سنجش مفهومی آن با آموز‌ه های دینی

نشریه : آموزه های حدیثی

نویسنده : پديدآورنده : سید سلیمان موسوی
پديدآورنده : محمد میرزایی

سال 1397 / شماره پیاپی 4 / صفحه صفحه 27-44

چکیده :

عبارت مشهور «اِتَّقِ شَرَّ مَنْ اَحْسَنتَ اِلَیْه» از جمله سخنان منتسب به معصومین(ع) است. بررسی حدیث بودن آن و درستی یا نادرستی این انتساب، سوال اصلی مقاله است. صحت صدور این سخن از معصوم نیازمند بررسی وجود آن در منابع حدیثی و تفسیری است. این مقاله که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به روش توصیفی و تحلیلی فراهم گشته است ضمن مفهوم شناسی واژگان دخیل و بیان پیشینه، بررسی سیر تاریخی منابعی که این عبارت در آنها به‌کار رفته، نشان از نااستواری آن به عنوان حدیث دارد و بیشتر به عنوان یک مثل پذیرفته شده است. دلالت مطابقی عبارت یاد شده به شکل مطلق، بیانگر نوعی احتیاط در مقابل احسان شونده است و هیچ گونه دلالتی بر ممانعت از احسان ندارد. دلالت التزامی آن با عده دیگر آیات و روایات در تعارض است. بررسی دلالی، محتوایی و مضمون این تعبیر با اضافه وصف «عند من لا اصل له» در منابع شیعی و سنی و نیز بررسی سندی منتهی به نتایج ذیل گردید. ملحوظ داشتن قید «عند من لا اصل له» که رویکرد موضوع را متحول می‌کند مؤید به عده‌ای از روایاتی است که از اعتبار سندی خوبی برخوردار است ولی با روح آیات قرآن و تعدادی از روایات سازگاری ندارد. هرچند ممکن است برخی در مقابل نیکی و احسان، واکنش مثبتی نداشته و ناسپاسی کنند ولی اصل مطلوب بودن احسان به انسان‌ها در غیر معصیت و لو به انسان گنه کار امر مسلمی است.

کلیدواژه‌های مقاله :سنجش، حدیث، احسان، شرور، حذر کردن