چگونگی و چرایی تفاوت رفتار امام صادق علیه السلام در برابر عملکرد همگون حریز سِجِستانی و ابن نجاشی

نشریه : علوم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : علیرضا حیدری نسب
پديدآورنده : مهدی بیات مختاری
پديدآورنده : محمدباقر حیدری نسب

چکیده :

حریز بن عبدالله و عبدالله بن نجاشی از صحابیان والامقام امام صادق علیه السلام، در «سجستان»، در واکنش به ناسزاگویی خوارج به امام‌علی علیه السلام، تعدادی از آنان را کشتند. امام صادق علیه السلام در برابر این اقدامات مشابه، «حریز» را از خود دور ساخت که حاوی تخطئه و تنبیه اوست و «ابن نجاشی» را پذیرفت و رفتارش را تصحیح نمود. پژوهش فرارو دنبال پاسخ به چگونگی و چرایی این موضع‌گیری متفاوت است. درباره جرح یا توثیق این راویان، در منابع روایی، رجالی و برخی مجلات تخصّصی، نکاتی آمده است؛ امّا درباره چرایی تفاوت رفتار امام صادق علیه السلام، مقاله‌ای یافت نشد. بررسی و تحلیل اخبار مرتبط، نشان می‌دهند که حمل روگردانی امام علیه السلام از حریز بر تقیه بی‌وجه نیست. همچنین گرچه حکم اولیّه سبّ‌کننده امام علی علیه السلام، قتل اوست، لکن اجرای این حکم، مستلزم اذن معصوم علیه السلام و پیش‌بینی پیامدهای آن است که رعایت این‌جهات، به ‌ویژه از اصحابی در تراز حریز انتظار می‌رفته است؛ اموری که در شرایط متفاوت و درباره افرادی چون ابن نجاشی مورد انتظار نبوده است.