تحلیل نظام روایات «محاسبه نفس» و تبیین اقسام آن

نشریه : آموزه های حدیثی

نویسنده : پديدآورنده : محمد میری

سال 1399 / شماره پیاپی 7 / صفحه 65-84

چکیده :

از آنجا که تاکنون تحقیقی برای جمع‌آوری و تحلیل نظام روایات محاسبه نفس صورت نگرفته است، پژوهشِ پیشِ رو در جهت رفع این نقیصه، سامان یافته است. احادیث از نظم جامعی در محاسبه نفس برخوردارند و اجزاء مختلف این نظام در یک نگاه کلی، از این قرار است که برخی از روایات، یادآور اهمیت محاسبه بوده و برخی با اشاره به فوائد آن، انسان را به سوی محاسبه ترغیب می‌کنند و برخی دیگر نیز دستورالعمل چگونگی پرداختن به آن را توضیح می‌دهند. روایات پیرامون محاسبه نفس را می‌توان در چهار بخش کلی، دسته‌بندی و تحلیل نمود. دسته‌ای از روایات، «محاسبه نفس» را به خاطر رهایی از سختی‌های محاسبه اعمال انسان در قیامت، سفارش می‌کنند و دسته‌ای دیگر، نتایج و آثار معنوی و چشم‌گیر محاسبه نفس را مورد تأکید قرار می‌دهند. دسته سوم، به رنگ و روی به شدّت شیعیِ محاسبه نفس پرداخته‌ است. و دسته چهارم که در این میان، از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، روایاتی است که هر کدام، متضمّن نکاتی پیرامون دستور العمل چگونگی پرداختن به محاسبه نفس است. با تألیف و تنسیق منسجم این روایات می‌توانیم به فهم بهتر و نظام‌مندتری از نگاه شریعت به محاسبه نفس برسیم.

کلیدواژه‌های مقاله :روایات عرفانی، محاسبه نفس، عرفان عملی