الشریف المرتضی و المعتزلة

بررسی میزان تاثیرپذیری سید مرتضی از معتزله

یکی از امور مهم در مورد شخصیت علمی سید مرتضی که بحث های فراوان را به خود اختصاص داده، ارتباط فکری او با معتزله به ویژه معتزله بصره است.

آیا سید مرتضی از آنان به قدری اثر پذیرفته که بتوان او را معتزلی دانست یا اینکه مکتب کلامی مستقل داشت که اساس آن را از مکتب اهل بیت(ع) گرفته بود اما مشترکاتی با افکار معتزلی پیدا کرده است؟

نویسنده تلاش کرده است حقیقت امر را بشناساند. او با بررسی بنیان های فکری سید مرتضی نشان داده که وی دارای مکتب مستقل است و در عین حال معتزله بی تأثیر بر افکار او نبوده اند هرچند این مقدار تأثیرپذیری به قدری نبوده که برتمام تفکرات او فائق آید.

اهمیت این مبحث زمانی روشن می شود که توجه داشته باشیم بسیاری از علمای شیعه پرورش یافته مدرسه او هستند و این تاثیرپذیری از سید مرتضی تا قرن ها بلکه تا زمان ما ادامه داشته است. متهم ساختن سید مرتضی به معتزلی بودن به معنای آن است که امامیه، مکتب مستقل ندارد و پیرو معتزله است.

عناوین ابواب و فصول کتاب بدین قرار است:

الباب الأوّل بحوث تمهيديّة

الفصل الأوّل: التكوين الفكري للمرتضى

الفصل الثاني: المعتزلة

الفصل الثالث: اتّهام الإمامية والمـرتضى بالاعتزال

الباب الثاني دراسة تأثّر المـرتضى بالمعتزلة

الفصل الأوّل: تحليل ظاهرة «التأثّر الفكري» من خلال التقدّم والتأخّر التاريخي

الفصل الثاني: منهجيّة البحث عند المـرتضى

الفصل الثالث: مقارنة الأفكار الكلاميّة للمرتضى والمعتزلة

المَلاحق

المُلحق الأوّل: مصادر الشريف المـرتضى

المُلحق الثاني: مصادر ترجمة الشريف المـرتضى