توثیق و تضعیف

قواعد و ضوابط توثیق و تضعیف راویان مورد بحث قرار گرفته است.

درس نامه توثیق و تضعیف، از شانزده درس تشکیل شده است که آنها را می توان در پنج بخش کلی دسته بندی کرد. بخش نخست به بیان کلیات، شروط راوی و ارتباط مسئله توثیق با اعتبار راوی پرداخته است. درس اول، مباحثی همچون جایگاه توثیق و تضعیف در مباحث رجالی، اهمیت و کارکرد آن و شیوه های ارزیابی حدیث را در قالب کلیات بیان کرده است. سنجش اعتبار راویان احادیث نیازمند سنجه هایی است که در درس دوم، با عنوان «شروط راوی» آمده اند. درس سوم نیز به تبیین مفهوم «توثیق» و ارتباط آن با مسئله اعتبار راوی اختصاص دارد.

در بخش دوم به راه های شناخت راویان توجه شده است. در دو درس چهارم و پنجم مباحثی همچون توثیق خاص و عام، تفاوت آن دو و راه های اثبات توثیق خاص مطرح شده است. نص معصوم، توثیق عالِم رجالی متقدم، توثیق عالِم رجالی متأخر، اتفاق نظر اندیشمندان و گردآوری قراین (اجتهاد در شناخت راوی) از راه های اثبات توثیق خاص است که بدان پرداخته شده است.

موضوع پراهمیت مفهوم «توثیق و تضعیف» و مسائل مرتبط با آن در درس های ششم تا دهم، بخش سوم این کتاب را شکل می دهد. واژگانی که برای توثیق راویان در منابع رجالی به کار رفته و رتبه بندی آنها موضوع درس ششم است. در درس هفتم و هشتم و نهم توجه ویژه ای به عوامل تضعیف راویان شده است، عواملی که با دو شرط «عدالت» و «ضبط» در پیوند است. درس دهم به واژگان منابع رجالی در تضعیف راویان و مراتب آنها اختصاص دارد.

از مباحث مهم و تا حدّ بسیاری چالش برانگیز در دانش رجال به طور عام و توثیق و تضعیف راویان به طور خاص، تعارض میان اقوال رجالیان است، بدین معنا که گاه دو رجالی اظهارنظرهای متفاوتی در باره یک راوی بیان کرده اند. درس یازدهم به این موضوع اختصاص دارد و دیدگاه های مختلف در این باره را گزارش و راه حل رفع تعارض را بیان کرده است.

در سده های نزدیک به ما، تلاش ویژه ای شده است تا با بازخوانی عبارات نهفته در منابع حدیثی کهن، قواعدی در شناسایی راویانی با ویژگیِ مشترک کشف و تدوین شود. بخش پایانی کتاب با عنوان «توثیقات عام» به این مبحث مهم پرداخته و نمونه هایی از آن قواعد رابه عنوان یکی از راه های شناخت راویان طرح کرده است. در درس دوازدهم به جایگاه توثیقات عام و گونه های مختلف آن توجه شده است. دروس سیزدهم تا شانزدهم نیز به ترتیب به مطالعه تحلیلی و ارزیابی دیدگاه ها در توثیق عام راویان تفسیر علی بن ابراهیم قمی و کامل الزیارات ابن قولویه قمی، توثیق مشایخ اصحاب اجماع، توثیق عام مشایخ سه گانه و سرانجام توثیق وکلای معصوم پرداخته است.

عناوین درس ها بدین قرار است:

درس اول: کلیات

درس دوم: شروط راوی

درس سوم: توثیق و رابطه آن با اعتبار راوی

درس چهارم: توثیقات خاصّ (۱)

درس پنجم: توثیقات خاصّ (۲)

درس ششم: مفهوم توثيق، مراتب و الفاظ آن

درس هفتم: مفهوم تضعيف، انواع و عوامل آن

درس هشتم: عوامل تضعیف راوی (۱)

درس نهم: عوامل تضعیف راوی (۲)

درس دهم: واژگان تضعیف و مراتب آن

درس یازدهم: تعارض توثیق و تضعیف