کتاب «تعلیلهای توحیدی امام علی(ع) در نهجالبلاغه»، به قلم مهدی اسمعیلیصدرآبادی و فاطمه قربانی لاکتراشانی از انتشارات مکین به زیور طبع آراسته شد.
نویسنده در این کتاب، با نگره تعلیل به معرفی نکتههای دقیق توحیدی از قبیل صفات الهی، حدود معرفت خداوند، جایگاه و سهم عقل و حواس در شناخت خداوند، تباین خالق و مخلوق، نکوهش تعمق در ذات خداوند و کیفیت حمد الهی که برای نخستینبار توسط امام علی(ع) مطرح شده پرداخته و فرازهایی از نهجالبلاغه در حوزه توحید ذاتی، صفاتی و یا افعالی را مورد کنکاش قرار داده است.
همچنین مضاف بر مفاهیم مستخرجه از نهجالبلاغه، جهت تبیین مسئله، آیاتی از قرآن کریم که در ارتباط با موضوع بوده مورد اشاره و تبیین قرار گرفته و در ادامه تفاسیر مرتبط با موضوع در ذیل موضوعات بررسی میشود.
این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی کیفیت ادات تعلیل در زبان عربی را تبیین کرده و به این میپردازد که تعلیلهای امام در حوزه توحید صفاتی و افعالی، تبیین ویژگیهای پروردگار و شکل رابطه بنده با خداوند چیست و نهج البلاغه از چه تعلیلهای بلاغی و یا توصیفی در این مورد استفاده کرده است.
این کتاب شامل ۴ فصل است. در فصل اول به بررسی ادوات تعلیل و تبیین مراتب توحید در نهج البلاغه پرداخته میشود. در فصل دوم با بررسی فرازهایی از نهج البلاغه با استناد به آیات و روایات نسبت به تبیین توحید ذاتی و صفاتی همت گمارده و در ادامه به اثبات خداوند ازلی و ابدی، شبیه نبودن چیزی به خداوند و قدم الهی و حدوث مخلوقات میپردازد.
در فصل سوم به بررسی توحید افعالی پرداخته و به طرح مواردی از جمله آفرینش و صنع مخلوقات بدون نیاز به اندیشه، تعیین حدود برای پدیدهها، غفران الهی، ابتلائات الهی، وجوب احکام و تکالیف بر بندگان، ارسال رسل، ارسال رسول خاتم، جانشین قرار دادن ائمه و در نهایت مهلت دادن به شیطان میپردازد.
در فصل پایانی به مباحث مطروحه در توحید عبادی که شامل مباحث: حمد و ستایش خداوند، یاری جستن از خداوند، شهادت به یگانگی خداوند، ایمان آوردن به خداوند، هدایت خواستن از خداوند، توکل کردن به خداوند، پرهیز از سنجش خداوند با عقل محدود، ذکر و یاد کردن خداوند، پذیرش پند و اندرز خداوند، اطاعت از خداوند و توجه اولیا و دوستان خدا به خداوند پرداخته شده است.
محقق در انتها به نتیجهگیری پرداخته که در بخشی از نتیجه این چنین آمده است: امام(ع) با توجه به محدودیت عقل انسانی در شناخت ذات خداوندی، توحید ذاتی، صفاتی، عبادی و افعالی را مورد بررسی قرار داده و به زیباترین و عملیترین شکل ممکن به تبیین این موضوعات و شکل ارتباط انسان و پروردگار پرداخته است.
یادآور میشود، کتاب تعلیل های توحیدی امام علی(ع) در نهجالبلاغه در ۲۰۵ صفحه از سوی انتشارات مکین در ماه مبارک رمضان سال جاری به چاپ رسیده است.