بررسی معناشناسی واژۀ چند معنای أمر با تأکید بر رابطۀ همنشینی و تعیین مصادیق آن براساس بافت در نهج‌البلاغه

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : علیرضا طبیبی
پديدآورنده : کبری حیدری

چکیده :

دستیابی به معانی و شناخت واژگان در گرو پژوهش در علوم خاصی چون معناشناسی است؛ چراکه معناشناسی از علومی است که به شناخت دقیق واژگان و کشف معانی نهفتۀ­آن‌ها در متون مختلف می­پردازد. از شیوه­های معناشناسی، بحث چند معنایی واژگان است که از آن به علم وجوه و نظایر تعبیر کرده­اند، به این معنا که یک واژه به‌گونه‌ای در بافت ­نهج­البلاغه جای گرفته است که با وجود شباهت در لفظ و حرکات در هر بافت زبانی، معنایی غیر از معنای نخست دارد، در واقع این­که یک لفظ بیش از یک معنا داشته باشد را چند معنایی می­گویند. این پژوهش در صدد است تا از طریق روش تحلیلی- توصیفی و تقسیم واژگان همنشین در سه گروه اسمی، فعلی و وصفی و با استخراج معانی متعدد واژۀ­ «امر» در نهج­البلاغه وجوه متعدد معنایی آن را مورد بررسی قرار دهد و از این طریق پی به چندمعنایی بودن این واژه ببرد. در این تحلیل معناشناختی مشخص شد واژۀ «امر» در بافت­های موضوعی متفاوت و در اثر همنشینی با برخی واژگان، معانی متعددی چون فرمان خداوند، جنگ، حکمیت، خلافت و... را پذیرفته است. به عبارتی درک معنای مختلف این واژه منوط به بافتی است که در آن لحاظ شده است هر چند غالبِ معانی استعمالی برای این واژه در نهج‌البلاغه از طریق بافت موقعیتی قابل‌درک است.