کتاب «گزیده تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا(ع)» یکی از بهترین کتابها برای مراجعه پژوهشگران درباره مقتلشناسی است که به همت گروهی از تاریخپژوهان حوزه و دانشگاه تألیف شده است.
کتاب «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا (ع)» به همت گروهی از تاریخپژوهان حوزه و دانشگاه همچون محمدقاسم احمدی، محمدرضا احمدی ندوشن، محمدرضا جباری، محمدباقر دُریاب، رضا رمضان نرگسی، محسن رنجبر، جواد سلیمانی، مصطفی صادقی، نعمتالله صفری فروشانی، حامد منتظری مقدم، غلامحسن محرمی، علی غلامی دهقی، اصغر فروغی ابهری و با نظارتحجت الاسلام مهدی پیشواییبه نگارش درآمده و انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) منتشر کرده است.
این کتاب یکی از معتبرترین کتابها در ارائه متن مقاتل بوده و به بررسی همه مقاتل کهن و متأخر و مهمترین مقاتل جدید اعم از عربی و فارسی پرداخته و واقعه عاشورا و به ویژه، گزارش شهادت امام حسین (ع) و اصحاب آن حضرت را بر پایه منابع معتبر متقدم تاریخی و حدیثی بازسازی و گزارش کردهاند.
نگارش هر یک از فصلهای کتاب، با در نظرگرفتن سابقه مطالعاتی به محققان سپرده شده است. پس از نگارش هر فصل، مدیر پژوهش و سپس اعضای شورای علمی آن را بررسی کرده، موارد لازم را برای اصلاح یا تکمیل به نویسنده ارجاع دادهاند. در مرحله بعد یک دستیار علمی، همه متون منقول را با مأخذهای اصلی، تطبیق داده و ترجمهها را از نظر دقت و امانت با متون اصلی مقابله کرده است. در نهایت برای اطمینان، کتاب، به برخی از بزرگان حوزه علمیه قم، عرضه شده و دیدگاههای علمی آنها اعمال شده است.
از ویژگیهای این کتاب توجه به موضوعاتی همچون ریشههای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی واقعه عاشورا، فلسفه قیام امام حسین (ع)، فلسفه عزاداری، سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین (ع)، آمار و ارقام واقعه عاشورا، پرسشهای مطرح در زمینه واقعه عاشورا و زندگینامه یاران امام حسین (ع) است که در بیشتر مقتلها دیده نمیشود.
این اثر شامل دو جلد است که هر مجلد در چهار فصل با عناوین سیری در مقتلنویسی و تاریخنگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر، امام حسین (ع) و معاویه، نهضت عاشورا از آغاز تا ورود امام حسین (ع) به کربلا، امام حسین در کربلا، حوادث پس از عاشورا، پیامدهای قیام عاشورا، مباحث پیرامونی نهضت عاشورا و شرح حال و زندگینامه اصحاب امام حسین (ع) تدوین شده است.
ریشهیابی دقیق حادثه عاشورا
محمدحسین رجبی دوانی، پژوهشگر تاریخ اسلام درباره این کتاب گفته است: این کتاب یک اثر علمی قابل توجه است که فقط به مسائل روز عاشورا نپرداخته، بلکه شبهات فراوانی را نیز پاسخ داده است. در واقع این کتاب، بهترین اثر برای مراجعه پژوهشگران در عرصه مقتلشناسی است.
وی میافزاید: یکی از نکات بسیار خوبی که این کتاب به آن اشاره کرده است، ریشهیابی دقیق حادثه عاشورا و مسئله سقیفه است. زیرا سقیفه عامل اصلی بروز حادثه کربلا بود، اما در این کتاب باید به مسئله انصار و همراهی آنها در سقیفه نیز اشاره میشد.
برشی از کتاب
در بخشی از این کتاب میخوانیم: وقتی که امام حسین(ع) چشمش به فرزند برادر افتاد او را در آغوش گرفت و هر دو گریستند. قاسم اجازه نبرد خواست، ولی عمویش به او اجازه نداد. آن نوجوان بارها دست و پای عمویش را بوسید و از او اجازه نبرد خواست، تا اینکه امام حسین(ع) به او اجازه داد و او در حالیکه اشکهایش بر گونههایش جاری بود به میدان رفت و چنین رجز میخواند: «إن تُنکرونی فَأنا فرعُ الحَسن/ سِبط النّبی المصطفی و المؤتَمَن هذا حسینٌ کالأسیر المُرتَهِن/ بینَ اُناسٍ لاسُقوا صَوبَ المُزُن؛ اگر مرا نمیشناسید من فرزند حسنم؛ آن نواده پیامبر برگزیده و امین این حسین است که مانند اسیر در گروگان میان مردمی است که هرگز مبادا از آب گوارا سیر شوند». به گزارش ابنشهر آشوب قاسم در میدان جنگ چنین رجز میخواند: «إنّی أنا القاسم من نسل علی نحن و بیت اللهِ أولی بالنّبی مِن شمر ذیالجوشن أو ابنالدّعی؛ من قاسم از نسل علی هستم. به خدا سوگند ما از شمر ذیالجوشن یا حرامزاده [ابنزیاد]به پیامبر سزاوراتریم.»