حجت‌الاسلام والمسلمین وحید عابد با بیان اینکه مقاله اعتبارسنجی «النساء نواقص العقول» در نهج‌البلاغه دارای نقاط ضعف جدی پژوهشی همراه با آثار تخریبی بسیار زیاد است، گفت: وقتی آقای قندهاری این مقاله را نوشت، همان موقع بنده نقدهایی را برای او فرستادم ولی فرصت گفت‌وگوی حضوری پیش نیامد و از ایشان برای حضور در نشست به صورت مجازی و حضوری دعوت کردیم ولی قبول نکردند.
حجت‌الاسلام و المسلمین امین حسین پوری، مدرس و پژوهشگر حوزه علمیه، ۱۶ اسفندماه در نشست علمی «نقد مقاله اعتبارسنجی «النساء نواقص العقول در نهج‌البلاغه» با بیان اینکه کمتر موضوعی در چند دهه اخیر سراغ داریم که در مورد آن آثار علمی نوشته شده باشد، گفت: البته خود این میزان پرداخت به این مسئله مشکلی ندارد ولی زمانی مهم است که مخاطبان از سطح تخصصی لازم برای قضاوت در مورد مطلب برخوردار نباشند و آن وقت آن را بپذیرند در حالی که خطاهای علمی مغفول مانده است و متأسفانه در فضای رسانه‌ای چنین مسائلی را شاهد هستیم.
وی افزود: درباره خطبه ۸۰ نهج‌البلاغه، برخی معتقدند این خطبه بخشی از نامه‌ای است که امیرالمؤمنین(ع) در پایان عمرشان نوشتند و قطعه اول آن جزء اضافاتی است که بر تحریر اولیه این نامه اضافه شده است؛ مسئله دیگر اینکه قطعه اول خطبه ۸۰ ویرایش دیگری از احادیث اهل سنت است که به مرور زمان به خاطر فضای ضد نسوان و زن که در قرون اولیه رایج بوده، جعل شده است و به تدریج وارد منابع شیعی شده و به نهج‌البلاغه ورود یافته است.
حسین‌پوری با بیان اینکه ۳ سؤال و ۳ گام می‌توان برداشت، اظهار کرد: سؤال اول این است که آیا شواهد کافی وقانع‌کننده برای پژوهشگر وجود دارد که ثابت کند قطعه اول از خطبه ۸۰ برگرفته از نامه‌ای است که امام علی(ع) آن را نگاشته‌اند یا خیر؟ سؤال دوم اگر به فرض که این قطعه برگرفته از نامه امام(ع) است، آیا شواهد کافی وجود دارد که ثابت شود این قطعه از اساس جعلی است یا اینکه هسته اصلی داشته است ولی به تناسب زمان به تدریج دچار تغییرات مبتنی بر عقاید فرقه‌ای شده است؟
مدرس و پژوهشگر حوزه‌های علمیه بیان کرد: سؤال سوم این است که باز به فرض پذیرش نامه، آیا این نامه از اساس توسط دوستداران مکتب تشیع و براساس مبانی جدلی جعل شده یا هسته اصلی داشته است و برخی قربه الی الله مطالبی بر آن افزوده‌اند؟ به هر حال سؤال محوری ما این است که در خصوص این قطعه آیا شواهد کافی داریم که این قطعه برگرفته از سنت حدیثی سنی و یا آموزه عرفی عربی ضدنسوانی است یا خیر شواهد به اندازه کافی نیست بلکه شواهدی بر خلاف آن داریم.
پیامدهای منفی نسبت‌دادن تعبیر نواقص العقول به حضرت علی(ع)
حسین‌پوری با بیان اینکه آقای محمدقندهاری که مقاله مرتبط با بحث نواقص‌العقول را نوشته و متأسفانه پیامدهای منفی زیادی داشته است چند مقدمه برای بحث خود آورده است، تصریح کرد: مقدمه اول وی این است که اعتماد اصلی سیدرضی به نهج‌البلاغه براساس کتاب خصائص بوده است؛ نوشته‌اند وقتی ما نگاه کنیم سید، خصائص را قبل از نهج‌البلاغه نوشته است و طبیعتاً در کتاب بعدی خود یعنی نهج‌البلاغه از این کتاب بهره برده است؛ قندهاری مغالطات روشی هوشمندانه‌ای را در این مقاله و مقالات دیگر خود اعمال کرده است که می‌تواند برخی را به خطا بیندازد؛ او نوشته است: بخش بزرگی از حکمت‌های نهج‌البلاغه یعنی حکمت ۷۹ تا ۲۰۷ عینا با کلمات قصار همین بخش و بخش بعدی از خصائص مطابق است البته برخی عبارات حذف و یا به نامه‌ها و خطبه‌ها منتقل شده است.
وی افزود: ایشان برای اثبات این مقدمه جدولی را به عنوان استشهاد آورده است و بین صفحات ۹۵ و ۹۶ خصائص را با حکمت‌های نهج‌البلاغه در صفحات ۴۸۵ و ۴۸۶ مقایسه کرده است و می‌گوید سیدرضی حکمت ۷۹ تا ۲۰۲ را به ترتیبی که در خصائص است به نهج‌البلاغه منتقل کرده است و این قطعه را که نامه امیرمؤمنان به ابن عباس است چون حکمت نبوده و نامه بوده است آن را به بخش نامه‌ها افزوده است وگرنه هیچ تفاوتی در این بخش بین نهج‌البلاغه و خصائص وجود ندارد.
مدرس و پژوهشگر حوزه علمیه با طرح این پرسش که آیا ادعای ایشان مبنی بر اینکه حکمت ۷۹ تا ۲۰۲ عینا از خصائص به نهج‌البلاغه افزوده شده، ادعای درستی است؟ گفت: وی در پاورقی ارجاعات متعدد و گاهی ۱۵ تا ۲۰ خطی و منابع متعدد ارائه کرده است تا مخاطب ناخودآگاه وقت آن را دید مرعوب شود و غالباً مجال دیدن منابع را هم نداشته باشد. ما از همین صفحه که ایشان مطرح کرده است یعنی حکمت ۷۹ به بعد را اگر بررسی کنیم، خواهیم دید که سیدرضی در اینجا نسبت به نقل خصائص مطالبی افزوده است در حالی که طبیعتاً باید به خاطر ویژگی حکمت‌ها که کوتاهی است، آن را اختصار می‌کرد.
تفاوت میان دو کتاب سیدرضی
وی با تأکید بر اینکه تفاوت میان خصائص و نهج‌البلاغه فراوان است و این موضوع بر خلاف ادعای ایشان است، افزود: وقتی مقایسه کنیم، می‌بینیم که الفاظ با یکدیگر تفاوت دارند و ترتیب هم در حکمت‌ها رعایت نشده است و از حکمت ۸۵ و ۸۶ به حکمت ۹۷ رفته است. حکمت ۹۸ یکسان است، در حکمت ۹۹ هم مطالبی در نهج‌البلاغه سبت به خصائص اضافه داریم. در حکمت ۱۰۶ هم در نهج و خصائص تفاوت در واژگان را سراغ داریم.
در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین وحید عابد، پژوهشگر حوزه در این نشست در سخنانی با بیان چرایی برپایی این نشست و چرایی عدم حضور نگارنده مقاله اعتبارسنجی «النساء نواقص العقول» در نهج‌البلاغه، گفت: این مقاله دارای نقاط ضعف جدی پژوهشی همراه با آثار تخریبی بسیار زیاد است و این تلقی حقیر و افراد دیگری است که در این عرصه مطالعات دارند؛ وقتی آقای قندهاری این مقاله را نوشت همان موقع بنده نقدهایی را برای او فرستادم ولی فرصت گفت‌وگوی حضوری پیش نیامد و گمان بنده هم این بود که این مقاله با همه این نقاط ضعف چاپ نخواهد شد ولی چاپ شد و در تعداد زیادی هم پخش شد.
وی افزود: متأسفانه افراد دیگری به او استشهاد کرده و از او وام گرفته بودند و به این جهت ما تصمیم گرفتیم بحث رها نشود و آن را نقد کنیم؛ ما از آقای قندهاری درخواست فرصت و وقت کردیم ولی ایشان گفتند که من نمی‌توانم به قم بیایم و شما بیایید. تهران همچنین پیشنهاد دادیم اگر حضوری برای شما دشوار است مجازی برگزار کنیم ولی باز گفتند که در سال جدید به هیچ وجه فرصت ندارد.
آسیب‌های تخریبی یک مقاله
این پژوهشگر تأکید کرد: اینکه کسی چنین آسیب‌های جدی به خاطر نشر یک مقاله وارد کند، کار درستی نیست لذا تصمیم ما بر آن شد تا این نشست نقد برگزار شود و اعلام می‌کنیم که هر وقت ایشان فرصت داشته باشد، حاضریم دعوت کنیم و سخنان وی را بشنویم. البته نقد مطالب بدون حضور نگارنده هم کار غیراخلاقی و خارج از عرف نیست و در حوزه رواج دارد.
