103
فرهنگ‌ نامه مرثيه‌سرايي و عزاداري سيدالشهدا عليه السلام

3 . تمايز روشن گزارش‏هاى منابع كهن و منابع جديد

اين نكته ، تنبّه‏آفرين است كه گزارش منابع كهن تا قرن نهم در باره واقعه عاشورا ، تفاوت و تمايز روشنى با گزارش كتاب‏هاى سده‏هاى پس از آن دارد ، از جمله اين كه :
الف - در منابع سده‏هاى اخير ، صدها بلكه هزارها گزارش نو ديده مى‏شوند كه در منابع كهن ، اثرى از آنها نيست .
ب - شيوه‏اى كه مصادر ضعيفِ سده‏هاى اخير براى گزارش واقعه عاشورا انتخاب كرده‏اند ، شيوه داستان‏سرايى به جاى نقل مستندِ تاريخى است . از اين رو ، گزارش‏هاى كوتاهِ منابع اصلى ، در اين گونه كتاب‏ها ، به داستان‏هايى بلند با جزئيات فراوان ، تبديل شده‏اند .
ج - بسيارى از منابع ياد شده ، براى تحريك عواطف مردم ، حتّى تا مرز ناديده گرفتن عزّت و كرامت خاندان رسالت ، پيش رفته‏اند .

يك نكته‏

ممكن است در دفاع از گزارش‏هاى منابع سده‏هاى اخير ، گفته شود : نبودن اين گزارش‏ها در منابع اصلىِ فعلى ، دليل عدم استناد آنها نيست ؛ زيرا ممكن است تهيّه‏كنندگان آنها به منابعى دسترسى داشته‏اند كه نزد آنها معتبر بوده ؛ امّا به دست ما نرسيده است .
پاسخ اين سخن ، اين است كه : اوّلاً ، هيچ يك از نويسنده‏هاى


فرهنگ‌ نامه مرثيه‌سرايي و عزاداري سيدالشهدا عليه السلام
102

1 . ارائه مستند واقعه عاشورا

نخستين دليل بهره نگرفتن از منابع متأخّر در دانش‏نامه امام حسين عليه السلام ، ارائه تاريخ معتبر و مستند زندگى آن امام هُمام و بويژه واقعه عاشوراست . از اين رو ، روش ما در نگارش اين دانش‏نامه ، بهره‏گيرى از كهن‏ترين منابع قرن اوّل تا هفتم و بعضاً تا قرن نهم هجرى بوده است . بر اين اساس ، گزارش‏هايى كه در مصادر بعدى آمده‏اند و ريشه در منابع اصلى و كهن ندارند ، مورد استناد ما قرار نگرفته‏اند .
البتّه اين سخن ، بِدان معنا نيست كه هر چه در منابع كهن وجود دارد ، معتبر است ؛ بلكه مقصود ، اين است كه مطالب منابع جديدى كه ريشه در مصادر اصلى ندارند ، اساساً قابل استناد نيستند ، و گر نه ، اعتبار مطالب منابع كهن و قابل استناد نيز منوط به ارزيابى‏هاى لازم است ، چنان كه ما در دانش نامه امام حسين عليه السلام ، موارد قابل توجّهى از مطالب اين منابع را مورد نقد قرار داده‏ايم .

2 . عدم نياز به گزارش مُتفرّدات منابع متأخّر

چنان كه پيش از اين اشاره كرديم تاريخ عاشورا ، بيش از هر موضوع ديگرى ، داراى منابع معتبر و قابل استناد است و اصولاً نيازى به گزارش‏هاى منابع غير قابل استناد ، نيست .۱

1.ر.ك : فصل پنجم .

  • نام منبع :
    فرهنگ‌ نامه مرثيه‌سرايي و عزاداري سيدالشهدا عليه السلام
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1387
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 93741
صفحه از 133
پرینت  ارسال به