105
فرهنگ‌ نامه مرثيه‌سرايي و عزاداري سيدالشهدا عليه السلام

و المنتخب، طُرَيحى و ساير منابع متأخّر ضعيفى كه در مبحث «آسيب‏شناسى مرثيه‏سرايى و عزادارى» ، مورد اشاره قرار گرفت و ريشه‏يابى گرديد .
دسته دوم ، گزارش‏هايى كه متن آنها ايرادى ندارد ؛ ولى نه تنها دليلى بر صحّت آنها ارائه نشده ، بلكه به دليل آن كه در منابع اصلى ديده نمى‏شوند و در كنار مطالبى قرار دارند كه دروغ بودن آنها واضح است ، واقعيت داشتن آنها ، جدّاً مورد ترديد است .
دسته سوم ، گزارش‏هايى كه در منابع اصلى تاريخى و حديثى نيز وجود دارند .
به نظر ما ، تنها دسته سوم از گزارش‏هاى منابع متأخّر ، قابل نقل و استنادند ، و اگر كسانى اين نظريه را نمى‏پذيرند و به دليل هيجان‏انگيز بودن متفرّداتِ منابع ضعيف و براى گرم كردن مجالس ، نمى‏توانند از نقل آنها صرف نظر كنند ، بهره‏گيرى از اين دانش‏نامه ، حدّ اقل اين فايده را براى آنها خواهد داشت كه بتوانند مطالب دستِ اوّل را كه در منابع كهن آمده ، از گزارش‏هايى كه در منابع اصلى وجود ندارند ، تفكيك كنند تا بويژه در نسبت دادن سخنى به اهل بيت عليهم السلام براى امرى مستحب ، مرتكب حرامِ مسلّم و نهىِ قطعىِ (وَ لَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ)۱نگردند .

1.(از چيزى كه نمى‏دانى ، پيروى نكن) (اسرا : آيه ۳۶) .


فرهنگ‌ نامه مرثيه‌سرايي و عزاداري سيدالشهدا عليه السلام
104

كتاب‏هاى‏ضعيف مشهور،ادّعا نكرده‏اند كه به‏نسخه‏اى معتبر دسترسى داشته‏اند كه ديگران از آن بى‏بهره بوده‏اند و معمولاً گزارش‏هاى آنان ، مستند نيست ، وگاه گزارش‏هاى خود را مستند به كتاب‏هايى نظير خود كرده‏اند (كه بعضاً همين استنادها هم نادرست است‏۱ ) .
ثانياً ، اين گونه كتاب‏ها در پاره‏اى از موارد ، گزارش‏هاى خود را به منابع معتبر ، مستند مى‏كنند ؛ امّا با مراجعه به منابع ياد شده ، مشخّص مى‏شود كه استناد آنها اشتباه است .۲

اقسام گزارش منابع متأخّر

گزارش‏هاى منابع متأخّر را به سه دسته مى‏توان تقسيم كرد :
دسته اوّل ، گزارش‏هايى كه خلاف واقع بودن آنها ، روشن و قطعى است ؛ مانند : شمارى از مطالب كتاب‏هاى روضة الشهداء ؛ أسرار الشهادة

1.مانند ماجراى ترك صحنه كربلا توسّط برخى اصحاب در شب عاشورا كه الدمعة الساكبة (ج ۴ ص ۲۷۱) از كتاب نور العين نقل مى‏كند ؛ ولى در اين كتاب ، يافت نشد و مانند به احتضار افتادن امام عليه السلام هنگام ميدان رفتن على اكبر كه معالى السبطين (ج ۱ ص ۲۵۴) از شيخ جعفر شوشترى نقل مى‏كند كه در كتاب‏هاى وى يافت نشد و مانند سه شعبه بودن تيرى كه بر على اصغر وارد شد كه تذكرة الشهداء (ص ۲۱۸) از مقتل منسوب به ابو مخنف نقل مى‏كند كه در آن پيدا نشد .

2.مانند ماجراى هلال بن نافِع در شب عاشورا ، كه كتاب الدمعة الساكبة (ج ۴ ص ۲۷۲) به شيخ مفيد رحمه اللَّه عليه نسبت مى‏دهد ؛ ولى در هيچ يك از كتاب‏هاى مفيد و غير او از قدما ، چنين مطلبى نيامده است يا مانند ماجراى نماز شب خواندن زينب عليها السلام در شب يازدهم به صورت ايستاده ، كه وفيات الأئمّة (ص ۴۴۰) از كتاب مثير الأحزان نقل مى‏كند ، ولى در آن جا وجود ندارد .

  • نام منبع :
    فرهنگ‌ نامه مرثيه‌سرايي و عزاداري سيدالشهدا عليه السلام
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1387
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 93733
صفحه از 133
پرینت  ارسال به