گونه‏اى بود كه به دنبال آن ، مدينه يكپارچه عزادار شد :
وتَصارَخَتِ النِّساءُ مِن كُلِّ ناحِيَةٍ ، حَتَّى ارتَفَعَتِ المَدينَةُ بِالرَّجَّةِ الَّتي ما سُمِعَ بِمِثلِها قَطُّ.^۱
و زنان شيون كردند تا اين كه در مدينه چنان ولوله‏اى شد كه تا آن زمان شنيده نشده بود.
سال 61 هجرى سال حزن ناميده شد^۲ و بر پايه گزارش دعائم الاسلام از امام صادق عليه السلام پس از واقعه عاشورا سه سال تمام بر آن حضرت مرثيه‏سرايى مى‏شد^۳ ، همچنين طبق گزارشى ديگر ، از شهادت آن حضرت تا هلاكت ابن زياد اهل بيت از عزا بيرون نيامدند :
مَا اختَضَبَت مِنَّا امرَأَةٌ ، ولَا ادَّهَنَت ، ولَا اكتَحَلَت ، ولا رَجَّلَت ، حَتّى‏ أتانا رَأسُ عُبَيدِ اللَّهِ بنِ زِيادٍ ، وما زِلنا في عَبرَةٍ بَعدَهُ.^۴
هيچ يك از زنان ما خضاب نكرد، و روغنى استفاده نكرد و سرمه نكشيد، و شانه نزد تا اين كه سر عبيداللَّه بن زياد را برايمان آوردند، ما همواره پس از آن ماجرا گريان بوديم.

2. نخستين مرثيه‏سرايان سيد الشهدا پس از واقعه كربلا

پس از واقعه عاشورا ، نخستين مرثيه‏سرايان سيد الشهدا و يارانش فرزندش زين العابدين ، خواهر بزرگوارش زينب كبرا ، دختران امام ، امّ كلثوم و فاطمه صغرا و همسرش رباب بوده‏اند كه در كربلا ، كوفه و شام ، با مرثيه‏سرايى‏هاى هدفمند خود ، راه سالار شهيدان را ادامه دادند .
اما در مدينه ، نخستين مرثيه‏سرا همزمان با شهادت امام حسين عليه السلام ، ام سلمه همسر بزرگوار پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله بود ، يعقوبى در اين باره مى‏نويسد :
كانَ أوَّلُ صارِخَةٍ صَرَخَت فِي المَدينَةِ اُمَّ سَلَمَةَ زَوجَ رَسولِ اللَّهِ .
نخستين ضجه زننده‏اى كه در مدينه ضجّه‏اش بلند شد، ام سلمه همسر رسول خدا بود.
پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله شيشه‏اى كه در آن خاكى قرار داشت به ام سلمه داده بود و فرموده بود كه : «هر گاه اين خاك تبديل به خون تازه شود حسين عليه السلام كشته شده است» . روز عاشوراى سال 61 هجرى آن خاك تبديل به خون تازه شد ، و ام سلمه با ديدن آن فرياد كشيد :
وَا حُسَيناه! وا ابنَ رَسولِ اللَّهِ!
واحسينا، وا پسر رسول خدا
شيون و زارى و مرثيه‏سرايى ام سلمه براى امام حسين عليه السلام به