فصلنامه تخصّصى مطالعات قرآن و حديث‏

سال اول، شماره 1، زمستان 1382، ذيحجّه 1424 (ويژه قرآن)

فهرست‏

سخن مدير مسؤول‏

بسم الله الرحمن الرحيم
1 . حديثِ گرانْ سنگ ثقلين را همه مى‏دانيم. در اين حديث گرامى، رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله، هدايت امت را در گرو پيروى از دو يادگار ماندگار خود - قرآن و عترت - مى‏داند. و امّت را به تمسّك به اين دو فرامى‏خواند. اين حديث شريف - كه وصيت جاودانه پيامبر رحمت است - جنبه‏هاى گوناگون دارد كه با وجود تلاش‏هاى مأجور و مشكور، هنوز به قدر كافى تبيين نشده است. يكى از اين جنبه‏ها، كاربرد آن حديث در عرصه پژوهش‏هاى دينى است. پيام حديث ثقلين در اين ساحت، آن است كه قرآن و عترت، تنها محكّ براى آزمون انديشه‏هاى دينى است. و هر كه راه هدايت مى‏جويد، بايد اين طريق را بپويد.
2 . آمارها، خبرها و گزارش‏ها، همه از عطش فزاينده جهانى به شناخت دقيق و تحليلى اسلام حكايت دارد. در زمانى كه دنيا چنين نبود، اين وظيفه عقلى را بر عهده داشتيم كه براى ابلاغ پيام هدايت به ديگران - به نحو صحيح آن - بكوشيم. امّا اكنون، عطش مخاطبان و آمادگى آنها، اين وظيفه را بيش از گذشته بر دوش ما مى‏نهد. بايسته است كه فرد فردِ ما، صادقانه از خود بپرسد كه در قبال اين وظيفه سنگين، چه كرده است ؟ آنها كه اين بار را از دوش بر زمين افكنده‏اند، در برنامه خود تجديد نظر كنند. و آنها كه كارى كرده‏اند، بينديشند كه آيا به راستى، تمام توان خود را در اين راه به كار گرفته‏اند ؟
3 . واقعيت، اين است كه شمار محصولات فرهنگى در وادى دين، رو به افزايش است. امّا آيا در پى اين همه تلاش فرهنگى، «فرهنگ سازى» - در خور امكانات علمى و مالى و زمان‏هاى صرف شده - مى‏بينيم يا نه ؟ آيا همزمان با ترسيم نمودارهاى كمّى براى فرآورده‏هاى انديشه دينى، ارزيابى كيفى براى فرآيندهاى بهسازى و عمق دادن به باور دينى داشته‏ايم ؟
پاسخ به اين پرسش، مى‏تواند بسيارى از جهت‏گيرى‏هاى ما را تصحيح كند و راه‏هايى جديد پيش پاى ما گذارد.
4 . «دين دانى» با «دين دارى» تفاوت دارد. البته ايمانى كه مبتنى بر علم و معرفت نباشد، سودى به فرد و جامعه نمى‏رساند و گاه زيان‏آور نيز هست. ولى آيا دلخوشى به حجم انباشته‏هاى ذهنى درباره مسائل و مطالب دينى، دردى دوا مى‏كند ؟ سخن در اين است كه «معرفت دينى» چنان بارى سنگين دارد كه حتّى در چارچوب «علم دين» نيز نمى‏گنجد. معرفت، نهال باور را در درون انسان، بارور مى‏كند. امّا علم، نيازى به باور ندارد. معرفت، عمل را در پى‏دارد، امّا علم، لزوماً همراه با عمل نيست. اين است كه «علمِ صِرف»، گذرگاه خوبى است، امّا سر منزل خوبى نيست. واقعيت اين است كه - بدون اينكه شأن تلاش‏هاى دينى جارى را ناديده گيريم - بايد بپذيريم فراورده‏هاى دينى ما، عموماً به سمتِ «دين دانى» جريان دارد نه «دين دارى».