آغاز دفتر

بازسازى متون مفقود در حوزه دانش هاى حديث

در آغاز دفتر نخست ، گزارشى آمارى از تأليفات حديثى و رجالى شيعه در قرون اوّليه (اول تا چهارم هجرى) ارائه شد . در آن جا به سخن شيخ حرّ عاملى كه : «در عصر حضور ائمه ، شش هزار و ششصد كتاب حديثى نوشته شد» و نيز سخن برخى از محقّقان كه : «در آن عصر ، بيش از يكصد كتاب رجالى تأليف گشت» ، اشاره گرديد . ^۱ از اين ميان ، آنچه به طبع رسيده ، بسيار اندك است و پيداست كه از مابقى آثار ، نسخه اى برجاى نمانده تا تصحيح گردد .
بازسازى و استخراج مواد اين آثار از لابه لاى نوشته هاى قرون بعد ، تنها راه دستيابى به آنهاست .
بى شك ،همان آثارونوشته ها ،دست مايه صاحبان اصول اربعه حديث بوده اند .چنان كه نوشته هاى رجالى آن دوره ، منبع و مأخذ صاحبان اصول اربعه رجال ، قرار گرفته اند . در ميان محقّقان عرب ، سال هاست كه بازسازى متون ، در حوزه ميراث اسلامى ، بويژه تاريخ اسلام ، رواج دارد و البته هنوز گام هاى نخستين را پشت سر مى گذارد و ضوابط و اصول آن ، تدوين نگشته و چنان كه بايد ، به قلم نيامده است و شايد همين، سبب شده است كه رونق بايسته را نداشته باشد . اين بازسازى، در عرصه ميراث شيعى، حركتى بسيار كُند داشته و در بسيارى از مراكز علمى، پديده اى

شناخته شده نيست و بجز از سوى تنى چند از محقّقان كه دغدغه هايى داشته و كارهايى را به ثمر رسانده اند ، پيگيرى نشده است .
براى پرداختن به اين موضوع ، بايد برخى از مباحث و محورها مورد كاوش قرار گيرد ، از قبيل :
1 . پژوهش در زمينه ضرورت و اهداف بازسازى متون مفقود ،
2 . روش و چگونگى بازسازى متون ،
3 . نقد و بررسى كارهاى انجام شده ،
4 . تعيين حوزه هاى نيازمند بازسازى .

يك . ضرورت و اهداف

بازسازى متون ، مى تواند اهداف زير را دنبال كند :
1 . آشنايى با افكار و انديشه هاى مؤلّفان و صاحبان آثار ،
2 . شناخت اوضاع علمى و فرهنگى دوره هاى اسلامى ،
3 . نشان دادن تطوّرات و فراز و نشيب هاى علمى ،
4 . فراهم شدن شرايط تدوين تاريخ علوم اسلامى ،
5 . كشف پيوندهاى علمى و فرهنگى ميان دوره هاى اسلامى .
به نظر مى رسد كه يادكردِ اهداف ، براى تبيين ضرورت اين حركت علمى كافى باشد .

دو . روش و چگونگى بازسازى

روشن است كه اين حركت علمى ، چون در آغاز راه است ، با دشوارى هاى پرشمارى مواجه خواهد بود كه برخى محقّقان به آنها اشاره كرده اند . ^۱ در كنار شناخت دشوارى ها و بر پايه نقد و بررسى كارهاى انجام شده از اين نوع در جهان ، مى بايد