فهرست مطالب

سخن سردبیر

تفسیر امامیه، از کهن‌ترین جریان‌های پویا، زنده و ریشه‌دار قرآن‌پژوهی در جهان اسلام به شمار می‌آید و پیشینه بس کهن آن به عهد نبوی صلی الله علیه وآله و علوی علیه السلام می‌رسد. بعد از امام علی علیه السلام، که بنیان‌گذار تفسیر در جهان اسلام است، دیگر پیشوایان شیعه این جریان را ادامه و توسعه دادند و در عهد صادقین علیه السلام شاهد اوج‌گیری و گسترش معارف قرآنی در بیانات این دو امام همام هستیم.
بعد از عهد معصومان، بزرگان و مفسران امامیه با تأسی به تراث اهل بیت، برای توسعه و تدوین تفسیر شیعه همت گماشتند و هم اکنون و از پس فرازها و فرودهای بسیاری در طی قرون شماری، در دوره معاصر نیز در قم، نجف و لبنان، عالمانی سترگ از شیعه این رسالت را ادامه می‌دهند. تفسیر امامیه بنا به عوامل مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، هماره تاریخ آماج نقد و ردّ مخالفان بوده است. بیشتر این اشکالات، در اختلافات کهن کلامی ریشه دارد و از فقدان درک درست نظام‌واره تفسیری امامیه ناشی می‌شود.
مقصود از نظام تفسیری امامیه، مؤلفه‌های بنیادین دانش تفسیر و شیوه‌ها و اسلوبی است که در مذهب امامیه به کار رفته است. توجه به این مؤلفه‌ها و شیوه‌ها، نقش اساسی در تصور مفهوم تفسیر، نزد مفسران امامیه دارد. صحت هر تفسیری، تابع اعتبار همین مؤلفه‌ها و رعایت شیوه‌ها هنگام تفسیر از سوی مفسّر است.
متأسفانه علی رغم کوشش‌ها و پژوهش‌های سامان‌یافته در تفسیرپژوهی شیعی، تا کنون نظریه تفسیری امامیه، به شکل دقیق و جامع استخراج نشده است؛ مهمی که از دید قرآن‌پژوهان شیعی معاصر مغفول مانده و زمینه را برای خرده‌گیری مخالفان این مذهب فراهم آورده است. کتاب‌های تفسیرپژوهی، بیشتر تاریخ تفسیر، معرفی کتاب‌های تفسیری، مفسران و روش‌شناسی تفاسیر را بررسی کرده‌اند و در آن‌ها رویکرد نظریه‌شناسی چندان مد نظر نبوده است. البته نگاه