پيش گفتار

شناخت انسان ، نخستين گام در راه برنامه ريزى براى سعادت و كمال اوست ؛ امّا اين مسئله در قرن اخير ـ كه عصر شكوفايى علم است ـ ، به صورت معمّايى در آمده كه انديشه بشر ، با همه پيشرفت هاى اعجاب آميزش ، در حلّ آن ، اظهار ناتوانى مى كند .
اَلِكسيس كارِل (1873 ـ 1945 م) ، متفكّر و زيست شناس فرانسوى ـ كه واضع علم «انسان شناسى» جديد و برنده دو جايزه نوبل است ـ ، حاصل تحقيقات خويش را در كتابى با عنوان انسان ، موجود ناشناخته عرضه مى كند! در بخشى از اين كتاب ، در باره ناتوانى علم از شناخت انسان ، مى خوانيم :
علومى كه از موجودات زنده به طور عام و از افراد آدمى به طور خاص بحث مى كنند ، چندان پيشرفت نكرده و هنوز در مرحله توصيف ، باقى مانده اند .
حقيقت ، اين است كه انسان ، مجموعه پيچيده و مبهم و غير قابل تفكيكى است كه نمى توان آن را به آسانى شناخت و هنوز روش هايى كه بتوانند او را در اجزا و در مجموع و در روابطش با محيط خارج بشناسند ، وجود ندارند ؛ چرا كه براى چنين مطالعه اى ، دخالت تكنيك هاى فراوان و علوم مشخّصى ضرورى است ، ضمن

اين كه هر يك از اين علوم ، تنها يك جنبه و يك جزء از اين مجموعه پيچيده را مطالعه مى كند و نتيجه اى خاص به دست مى دهد و تا آن جا كه تكامل تكنيكش اجازه مى دهد ، در اين راه به جلو مى رود ؛ ولى مجموعه اين مفاهيم انتزاعى ، از درك واقعيتِ آدمى، ناتوان است ؛ زيرا باز نكات پرارزش و مهمّى در تاريكى باقى مى مانند و كالبدشناسى و شيمى و فيزيولوژى و روان شناسى و علم تربيت و تاريخ و جامعه شناسى و اقتصاد و رشته هاى آنها ، به كنه وجود آدمى نمى رسند .
بنا بر اين ، انسانى كه متخصّصان هر رشته از اين علوم مى شناسند نيز واقعى نيست ؛ بلكه شبحى ساخته و پرداخته تكنيك هاى همان علم است ... . ^۱
يقينا بشر ، تلاش زيادى براى شناسايى خود كرده است ؛ ولى با آن كه ما امروز ، وارث گنجينه هايى از مطالعات دانشمندان و فلاسفه و عرفا و شعرا هستيم ، هنوز جز به اطلاعاتى ناقص در مورد انسان ، دسترس نداريم كه آنها نيز زاييده روش هاى تحقيق ما هستند و حقيقت وجود ما در ميان جمع اشباحى كه از خود ساخته ايم ، مجهول مانده است .
در واقع ، جهل ما از خود ، زياد است و نواحى وسيعى از دنياى درونى ما هنوز ناشناخته مانده است و بيشتر پرسش هايى كه مطالعه كنندگان زندگى انسان مطرح مى كنند ، بدون پاسخ مى ماند . ^۲
به خوبى روشن است كه تلاش هاى تمام علومى كه انسان را مورد مطالعه قرار داده اند ، به جايى نرسيده و شناخت ما از خود ، هنوز بسيار ناقص است . ^۳
به طور خلاصه ، كُندى پيشرفت علوم مربوط به انسان ، در مقايسه با تكامل سريع فيزيك و شيمى و مكانيك و نجوم ، معلول پيچيدگى و