فرهنگ نامه ادب
صفحه 5
پيشگفتار
فرهنگنامه ، كتابى است كه در آن ، دانش ، فرهنگ ۱ و حكمت باشد .
فرهنگنامه ادب ، قطرهاى ديگر از درياى بيكران علوم و معارف ناب اسلامى و مَدخَلى ۲ ديگر از دانشنامه ميزانالحكمه است كه به صورت مستقل ، منتشر مىشود . در اين دانشنامه ، واژهها و اصطلاحاتى كه در قرآن و احاديث ، كاربرد فرهنگى گستردهاى دارند ، به ترتيب الفبايى ، با نظمى نوين و با ذكر نمونه كاربردها (شواهد) ، معناشناسى و تحليل و تبيين مىگردند . در لابهلاى اين دانشنامه ، برخى مَدخلها ، از كاربرد فرهنگى ويژه و بَسامد استفاده بالايى برخوردارند . بدين معنا كه عموم مسلمانان و يا گروههاى خاصّى از آنان ، به صورت شبانهروزى و گسترده ، با آنها ، سر و كار دارند . از اين رو ، به منظور تصحيح و تقويت فرهنگ عمومىِ جوامع اسلامى ، ضرورى است معارف مربوط به اين گونه واژهها و اصطلاحات ، به صورت كتابِ همراه ، و كتاب راهنما ، در اختيار همگان قرار گيرد .
با اين نگاه ، مَدخَلهايى از اين دست ـ كه گفتيم ـ ، به صورت
1.فرهنگ : علم؛ دانش؛ ادب؛ تربيت؛ پديده كلّى پيچيدهاى از آداب ، رسوم ، انديشه ، هنر و شيوه زندگى كه در طىّ تجربه تاريخى اقوام ، شكل مىگيرد و قابل انتقال به نسلهاى بعدى است . (ر. ك : لغتنامه دهخدا ، فرهنگ معين و فرهنگ بزرگ سخن)
2.در دانشنامهها ، به هر واژه اصلى كه توضيحى (مقالهاى) در ذيل خود دارد ، «سرواژه» يا «مَدخَل» مىگويند . به مجموع سرواژه و توضيح ، بر روى هم ، نيز «مدخل» گفته مىشود (ر. ك : فرهنگ بزرگ سخن)
فرهنگ نامه ادب
صفحه 6
كتابهايى مستقل و در اندازههايى كه حمل و مطالعه آن آسان باشد ، در اختيار علاقهمندان قرار مىگيرند .
گفتنى است كه در اين سلسله آثار ، براى آنچه مربوط به رفتار يا احوال خاصاست (مانند : ادب ، اذان ، شادى و آرزو) ، نام «فرهنگنامه» و براى آنچه مربوط به گروههاى اجتماعى (مانند : بسيجيان ، جوانان و كودكان) مىشود و يا آموزههاى حكيمانه پيشوايان بزرگ اسلام يا حكماى بزرگ الهى (چون لقمان حكيم) را ارائه مىنمايد ، نام «حكمتنامه» را برگزيديم .
فرهنگنامه ادب ، نخستين كتاب از مجموعه فرهنگنامههايى است كه با هدف تصحيح و تقويت فرهنگ ارزشهاى رفتارى ارائه مىگردد .
در اين فرهنگنامه ، مسايل مهمى ، مانند : تعريف ادب ، انواع و مراتب ادب ، نقش ادب در زندگى ، خاستگاههاى اَدب ، آموزگاران ادب ، روش اَدبآموزى و آفات اَدب آموزى از منظر قرآن و احاديث اسلامى تبيين مىگردد .
گفتنى است كه در تهيه و تدوين اين مجموعه ، از همكارى فاضل ارجمند جناب آقاى عبدالهادى مسعودى بهره بردم . از ايشان و ديگر همكارانى كه در «پژوهشكده علوم و معارف حديث» ، در ساماندهى اين اثر سهيم هستند ، بويژه مترجم گرانقدر آن ، جناب آقاى حميد رضا شيخى ـ كه با ترجمه زيبا و دقيق خود ، فهم آيات و روايات اين فرهنگنامه را براى پارسى زبانان ميسّر ساخت ـ صميمانه سپاسگزارم واز خداوند منّان ، پاداشى در خور فضل و كرامت خود ، براى آنان مسئلت دارم .
ربّنا! تقبّل منّا؛ إنّك أنت السميع العليم .
محمّد محمدى رى شهرى
12 مهر ماه 1384
29 شعبان 1426