380 نَفس
1748 ـ نفْس امّاره
قرآن:
«و من نفْس خود را تبرئه نمى كنم؛ چرا كه نفس همواره به بدى فرمان مى دهد، مگر آن جا كه پروردگارم رحم كند. همانا پروردگار من آمرزنده مهربان است».
حديث:
۶۱۹۲.امام على عليه السلام :نفْسِ بد فرمانِ ظاهرآرا، همچونمنافق چاپلوسى مى كند و خود را چون دوستى سازگار و دلسوز جلوه مى دهد و همين كه فريب داد و [بر انسان ]دست يافت، چون دشمن مسلّط مى شود و با خودخواهى و قلدرى فرمان مى راند و [شخص را ]به جايگاه هاى بدى و هلاكت مى كشاند.
۶۱۹۳.امام زين العابدين عليه السلامـ در مناجات ـگفت: الهى،به تو شكايت مى كنم از نفسى كه همواره به بدى فرمان مى دهد و به سوى گناه مى شتابد و به معاصى تو آزمند است... پر عذر و بهانه است و آرزوى دراز دارد، اگر به او گزندى رسد بيتابى مى كند و اگر خير و بركتى رسدش بخل مى ورزد، شيفته بازى و سرگرمى است، آكنده از غفلت و بى خبرى است، مرا به سوى گناه مى شتاباند و در كار توبه، به من وعده امروز و فردا مى دهد.
1749 ـ نفْسِ ملامتگر (وجدان بيدار)
قرآن:
«و سوگند به نفس ملامتگر».
حديث:
۶۱۹۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در سفارش خود به ابن مسعود ـفرمود : اى پسر مسعود! كارهاى شايسته و نيك بسيار به جاى آر؛ زيرا نيكوكار و بدكار هر دو پشيمان مى شوند. نيكوكار مى گويد : كاش خوبى هاى بيشترى انجام مى دادم و بدكار مى گويد : كوتاهى كردم. مؤيد اين مطلب، سخن خداى متعال است كه مى فرمايد : «و سوگند به نفس ملامتگر» .
1750 ـ تعليم نفْس و تربيت وتهذيب آن
قرآن:
«سوگند به نَفْس و آن كس كه آن را درست كرد. سپس پليدكارى و پرهيزگاريش را به آن الهام كرد. هر كس آن را پاك گردانيد، قطعاً رستگار شد و هر كه آلوده اش ساخت، قطعاً در باخت».
حديث :
۶۱۹۵.امام على عليه السلام :اى مردم! به تربيت نفس هاى خود بپردازيد و آن را از آزمندى به عادت هايش باز داريد.
۶۱۹۶.امام على عليه السلام :از طريق جهادِ پيگير با نفْس هايتان بر آنها مسلّط شويد.
۶۱۹۷.امام على عليه السلام :تقواى الهى داروى درد دل هاى شماست... و پاك كننده آلودگى جان هايتان.
۶۱۹۸.امام على عليه السلام :با پشت كردن به نفْس [امّاره]خود به [نفْس فاضله و ناطقه انسانىِ ]خويشتن روى كن.
۶۱۹۹.امام على عليه السلام :هر كه نفْس خود را نكوهش كندآن را اصلاح گردانَد و هر كه نفس خويشتن را بستايد آن را بكُشد.
