۱۵۴۸.امام على عليه السلام :هر كه در عمل كوتاهى كند، به اندوه گرفتار آيد .

۱۵۴۹.امام على عليه السلام :از بيتابى كردن بپرهيز ؛ كه آن اميد را قطع مى كند و عمل را ضعيف مى گرداند و اندوه مى آورد .

514 ـ درمان اندوه

قرآن :

«بدانيد كه دوستان خدا را هراسى نيست و اندوهگين نمى شوند».

۱۵۵۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :ـ از روى حكمت و لطف خويش ـخداوند آسايش و شادمانى را در يقين و خرسندى قرار داد و غم و اندوه را در شك و ناخرسندى [از خدا] .

۱۵۵۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اى مردم ! دنيا سراى غم است نه سراى شادى ، سراى دشوارى است نه سراى آسودگى. پس ، هر كه آن را شناخت با اميدى شاد نشد و با سختى و عسرتى اندوهگين نگشت .

۱۵۵۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :جمله «لاحول ولا قوّة الّا باللّه »نود و نه درد را شفا مى دهد كه ساده ترين آنها اندوه است .

۱۵۵۳.مطالب السؤولـ به نقل از ابن عباس ـ: بعد از سخن پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، از هيچ سخنى به اندازه نامه اى كه على بن ابى طالب عليه السلام براى من نوشت بهره مند نشدم . او به من نوشت : اما بعد ، آدمى براى نرسيدن به آنچه به او نمى رسيد اندوهگين مى شود و از رسيدن به آنچه نمى شد به او نرسد شاد مى شود . پس ، آنجا شادى كن كه به چيزى از آخرت خود رسيده اى و آن جا اندوهگين شو كه چيزى از آخرت خود را از دست داده اى. اگر به چيزى از دنياى خود رسيدى شادى مكن و اگر چيزى از آن را از دست دادى اندوهگين مشو . همّ و غم خود را براى پس از مرگ به كار گير ؛ والسلام .

۱۵۵۴.امام على عليه السلام :چه نيكو غم زدايى است، يقين .

۱۵۵۵.امام على عليه السلام :شستن جامه ها (نظافت لباس) ، غم و اندوه را مى برد .

۱۵۵۶.امام صادق عليه السلام :اگر همه چيز به قضا و قدر است پس اندوه خوردن چرا ؟!

۱۵۵۷.امام صادق عليه السلام :يكى از پيامبران از غم و اندوه به درگاه خداوند شِكوه كرد ؛ خداوند به او دستور داد انگور تناول كند .

۱۵۵۸.امام صادق عليه السلام :هر كس در خود اندوهى بيابد و علت آن را نداند، سر خود را بشويد.

ر.ك : شادمانى ، باب 935 .

515 ـ علت شادى و اندوهى كه به ظاهردليل ندارند

۱۵۵۹.علل الشرائعـ به نقل از ابوبصير ـ: با يكى از يارانمان خدمت امام صادق عليه السلام رسيديم . به آن حضرت عرض كردم : فدايت شوم، يابن رسول اللّه ! من [گاه ]بدون آن كه بدانم دليلش چيست غمگين و اندوهناك مى شوم ! امام صادق عليه السلام فرمود : آن غم و شادى از ما به شما مى رسد ، زيرا اگر اندوهى يا سرورى به ما رسد بر شما نيز وارد مى شود؛ چون ما و شما از نور خداوند عز و جل هستيم.

۱۵۶۰.بحار الأنوار :روايت شده است كه از امام كاظم عليه السلام سؤال شد: فردى غمگين مى شود بى آن كه علت اندوه خود را بداند ؟ فرمود : اگر اندوهى به او رسد بداند كه برادرش غمى دارد . همچنين است اگر بى دليل شاد شود . پس ، در اداى حقوق برادران از خدا مدد مى جوييم .

۱۵۴۸.عنه عليه السلام :مَن قَصَّر في العملِ ابْتُلي بالهَمِّ . ^۱

۱۵۴۹.عنه عليه السلام :إيّاكَ والجَزَعَ ؛ فإنَّهُ يَقْطَعُ الأملَ ،ويُضعِفُ العَملَ ، ويُورِثُ الهَمَّ . ^۲

514 ـ عِلاجُ الحُزنِ

الكتاب :

(أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللّهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ). ^۳

الحديث :

۱۵۵۰.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :إنّ اللّهَ ـ بحُكْمِهِ وفَضْلِه ـ جَعلَ الرَّوحَ والفَرحَ في اليقينِ والرِّضا ، وجَعلَ الهَمَّ والحُزنَ في الشَّكِّ والسُّخْطِ . ^۴

۱۵۵۱.عنه صلى الله عليه و آله :أيُّها النّاسُ ، هذهِ دارُ تَرَحٍ لا دارُ فَرَحٍ ، ودارُ الْتِواءٍ لا دارُ اسْتِواءٍ ، فمَن عَرَفها لَم يَفْرَحْ لِرَجاءٍ ، ولَم يَحْزَنْ لِشَقاءٍ . ^۵

۱۵۵۲.عنه صلى الله عليه و آله :قَولُ : «لا حَولَ ولا قُوّةَ إلّا باللّهِ» فيهِ شِفاءٌ مِن تِسعَةٍ وتِسْعينَ داءً ، أدْناها الهَمُّ . ^۶

۱۵۵۳.مطالب السؤول عن ابنِ عبّاسٍ :ما انْتَفَعْتُ بكلامٍ بَعدَ رسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله كانْتِفاعي بكِتابٍ كَتَبَهُ عليُّ بنُ أبي طالبٍ عليه السلام ، فإنَّهُ كَتبَ إلَيَّ : أمّا بَعدُ فإنَّ المَرءَ يَسوؤهُ فَوتُ ما لَم يَكُن لِيُدْرِكَهُ ، ويَسُرُّهُ دَرْكُ ما لَم يَكُن لِيَفوتَهُ ، فلْيَكُنْ سُرورُكَ بما نِلْتَ مِن آخِرَتِكَ ، ولْيَكُن أسَفُكُ على ما فاتَكَ مِنها ، وما نِلْتَ مِن دُنْياكَ فلا تَكُنْ بهِ فَرِحا ، وما فاتَكَ مِنها فلا تَأْسَ علَيهِ حُزْنا ، ولْيَكُنْ هَمُّكَ فيما بَعدَ المَوتِ . والسَّلامُ . ^۷

۱۵۵۴.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :نِعْمَ طارِدُ الهُمومِ اليَقينُ ^۸ .

۱۵۵۵.عنه عليه السلام :غَسْلُ الثِّيابِ يُذهِبُ الهَمَّ والحُزنَ . ^۹

۱۵۵۶.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :إنْ كانَ كُلُّ شيءٍ بقَضاءٍ وقَدَرٍ ، فالحُزْنُ لِماذا ؟! ^۱۰

۱۵۵۷.عنه عليه السلام :شَكا نَبيٌّ مِن الأنبياءِ إلى اللّهِ الغَمَّ ، فأمَرهُ بأكْلِ العِنَبِ . ^۱۱

۱۵۵۸.عنه عليه السلام :مَن وَجَدَ هَمّا ولا يَدري ما هُو فلْيَغْسِلْ رأسَهُ . ^۱۲

(انظر) السرور : باب 935 .

515 ـ عِلَّةُ الحُزنِ وَالفَرَحِ مِن غَيرِ سَبَبٍ يُعرَفُ

۱۵۵۹.علل الشرائع عن أبي بصيرٍ :دَخَلتُ على أبيعبدِ اللّهِ عليه السلام ومَعي رجُلٌ مِن أصْحابِنا ، فقُلتُ لَهُ : جُعِلتُ فِداكَ يابنَ رسولِ اللّهِ ، إنّي لَأغْتَمُّ وأحْزَنُ مِن غَيرِ أنْ أعْرِفَ لِذلكَ سَببا ، فقالَ أبو عبدِ اللّهِ عليه السلام : إنَّ ذلكَ الحُزنَ والفَرحَ يَصِلُ إلَيكُم مِنّا؛ لأ نّا إذا دَخلَ علَينا حُزنٌ أو سُرورٌ كانَ ذلكَ داخِلاً علَيكُم ، لأ نّا وإيّاكُم مِن نُورِ اللّهِ عزّوجلّ . ^۱۳

۱۵۶۰.بحار الأنوار :رُوي أنَّه سئلَ العالِمُ عليه السلام عنِ الرّجُلِ يُصْبِحُ مَغْموما لا يَدْري سَببَ غَمِّهِ ، فقالَ : إذا أصابَهُ ذلكَ فلْيَعْلَمْ أنَّ أخاهُ مَغْمومٌ ، وكذلكَ إذا أصْبَحَ فَرْحانَ لغَيرِ سَببٍ يُوجِبُ الفَرَحَ ، فباللّهِ نَسْتَعينُ على حُقوقِ الإخْوانِ . ^۱۴